Ana Nemanjić, majka Svetog Save: Jedna žena, temelj muškog sveta

Ana Nemanjić - supruga srpskog velikog župana Stefana Nemanje, majka prvog srpskog kralja Stefana Prvovenčanog, prvog srpskog arhiepiskopa - Svetog Save i Vukana. Čini se da nije mogla biti okružena sa više velikana, na čiji je život sigurno direktno uticala. I pored malobrojnih podataka o njoj, reko bi se da je i ovo više nego dovoljno.

Ana, u monaštvu Anastasija, rođena je oko 1113. godine. Srpska pravoslavna crkva proslavlja ovu svetiteljku na dan njene smrti 21. juna po julijanskom, a 4. jula po gregorijanskom kalendaru. Umrla je 1199. ili 1200. godine. Prva je žena o kojoj su ostala svedočanstva zapisana u našim srednjovekovnim izvorima, a zahvaljujući svemu onome što je postigla njena porodica, čiji je ona nesumnjivo stub, njena ličnost i danas fascinira. Diskretna, kroz istoriju gotovo neprimetna, dostigla je visine o kojima svedoče vekovi.

Dok Mavro Orbin u "Kraljevstvu Slovena" piše da je supruga velikog župana bila ćerka bosanskog bana, prema Tronoškom rodoslovu, ona je ćerka francuskog kralja:

„Kad se Nemanja spasao od braće, pomoću Sv. Đorđa, pobegne preko mora. Primi ga francuski kralj i zbog njegovog časnog držanja, mudrosti i mužestva dade mu kćer Anu za ženu. Živeo je duže vremena na dvoru kralja francuskog, svoga tasta, i tu su mu se rodila dva sina, Stefan i Vukan...“

Da je roda “fruškoga" odnosno da je Francuskinja, beleži istoričar Miodrag Purković, dok Ilarion Ruvarac oprezno piše da je Ana "neznanog roda". Prema Domentijanu, Ana je "kćer carigradskog imperatora Romana". Justin Popović je smatrao da je Ana bila kći vizantijskog cara Romana IV, navodi "Vikipedija".

Pišući o Prepodobnoj Anastasiji Srpskoj, sajt Srpske pravoslavne crkve ističe njeno kralljevsko poreklo:

„Poput Blagoslovene Djeve Marije, Anastasija je bila kraljevskog porekla. Rođena je 1125. godine kao ćerka grčkog vizantijskog cara Romana IV Diogena (1068 – 1071). Na rođenju je dobila ime Ana, a Anastasija je monaško ime koje je dobila u poznim godinama života. Majka najvećeg srpskog svetitelja, Save, bila je, dakle, grčkog porekla. Nema sumnje da je brilijantno poznavanje grčkog jezika, koje je Srbima bilo od velike koristi naročito u vreme kada je on bio arhiepiskop (1219-1235), sveti Sava stekao od svoje majke Ane."

Prema ovom izvoru, godina venčanja Stefana Nemanje je poznata, kao i broj njihove dece, iako postoje navodi da je rodila dvoje ili troje ženske dece.

„Kao mlada princeza, Ana se oko 1150. godine venčala sa velikim srpskim županom (župan – patrijarhalni vođa) Stefanom Nemanjom. Ovaj kraljevski brak je učvrstio kako političke tako i religiozne veze između Kraljevine Srbije (Raške i Zete) koja je bila na pomolu i Vizantijskog carstva sa sedištem u Carigradu. Tokom ranih godina braka, kraljica Ana je rodila dva sina, Vukana i Stefana; u poznim godinama, oko 1175. godine, kada je imala skoro 50 godina, milošću Božijom, rodila je poslednje dete, Rastka, kasnije monaha Savu, koji je postao (i još uvek je) najvoljenija ličnost u istoriji srpskoga naroda.“

O vrlinama ove žene Teodosije u „Žitiju o Svetom Savi“ beleži: „Taj spomenuti muž, blagočastiv i bogobojažljiv, ništeljubiv, hrabrošću i vojnom veštinom sjajan kao niko drugi, i svima dobrima na zemlji u sreći veoma izobilan i uz to vrelinom, bezbolnošću i pravdom, milošću i krotošću ukrašen, - uze, po zakonu, sebi ženu po imenu Anu. A i ova nije ni po čemu zaostajala u vrlinama za mužem svojim. Rodiše im se sinovi i kćeri, koje prosvetliše božanstvenim krštenjem, i naučivši ih svetim knjigama i vrlinama veseljahu se u Gospodu.“

Na drugom mestu, pominje i nju i Stefana Nemanju, kada daju blagoslov mladom Rastku da ide u lov, ne znajući da odlazi u manastir: "I mati, kao svaka mati, zagrli ga i celiva s ljubavlju, pa ga otpustiše s mirom, ali mu zapovediše da se brzo vrati. Jer ne znađahu da neće tražiti jelene, već izvor života, Hrista, da njime napoji ujelenjenu dušu svoju, raspaljenu ognjem od čežnje ljubavi njegove."

Kako je bilo majci koja je saznala za odlazak sina koga je dobila u poznim godinama na Svetu goru pokušali su da opišu mnogi pesnici. Desanka Maksimović u pesmi „Savin monolog“ ne zaboravlja da pomene brigu majke, koje je svestan i mladi princ, uskoro monah:

„A kad mati moja pruži ubogom komad kruha

i pomene u molitvi ime izgubljenog čeda,

srce će kucati moje ispod svešteničkog ruha

i spaziću gde me Hristos pravo u oči gleda.“

Ana, koja se kroz pisanu reč i svedočanstvo u muškom svetu pojavljuje prozračna poput anđela, uvekuz supruga i porodicu, uz njega je bila i 1196. godine, kada su oboje primili monaški čin iz ruku episkopa Kalinika. Nemanja postaje Simeon, Ana - Anastasija. Nemanja postaje monah manastira Studenicu, a Anastasija monahinja manastira Svete Bogorodice u Toplici, u kome je i preminula.

Sahranjena je u priprati Bogorodične crkve manastira Studenica.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.