Nakon pričesta, knez Lazar je sa vojskom IZ OVE CRKVE krenuo na Kosovo: Simbol njegove vladavine i pobožnosti

Crkva Lazarica u Kruševcu predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika srpske srednjovekovne arhitekture i duhovnosti. Izgrađena je u periodu između 1375. i 1380. godine, kao jedna od prvih građevina u moravskom stilu, koji će kasnije postati prepoznatljiv arhitektonski pravac na tlu srednjovekovne Srbije. Njeno podizanje povezano je s ličnom molitvom i zahvalnošću kneza Lazara Hrebeljanovića i kneginje Milice, koji su, iako su imali pet ćerki, sa posebnom čežnjom iščekivali naslednika prestola.

Kada im se rodio sin, despot Stefan Lazarević, knez Lazar je kao znak zahvalnosti podigao ovu crkvu i posvetio je arhiđakonu Stefanu, zaštitniku dinastije Nemanjića. Izvorno nazvana Crkvom Svetog Prvomučenika Stefana, ona je u narodu poznata i sačuvana pod imenom Lazarica, po čemu je i ostala do danas. Ova crkva nije samo građevina, već simbol duhovne veze kneza Lazara s Bogom i njegovim narodom.

Duša grada Kruševca i mesto s kojeg je krenuo u boj

Lazarica se nalazi u srcu nekadašnjeg prestonog grada Kruševca, koji je knez Lazar utemeljio kao svoje sedište i glavni grad Moravske Srbije. Upravo iz ove crkve krenula je njegova vojska u čuveni Kosovski boj 1389. godine. U njoj su se vojnici pričestili, a knez se pomolio pred ikonom Bogorodice - ikonom od koje se danas original čuva u Hilandaru, dok je u Lazarici postavljena ruska replika.

Odatle je na Vidovdan, koji je postao neraskidivo vezan za sećanje na kneza Lazara i Kosovo, krenula vojska na konačni okršaj. To je čin koji Lazaricu čini ne samo verskim, već i nacionalnim simbolom, mesto sa kojeg je krenuo jedan od najvažnijih događaja srpske istorije. Njena uloga u istorijskom i duhovnom smislu je stoga nezamenjiva.

Arhitektonska i umetnička vrednost - prvi moravski stil

Crkva Lazarica, zajedno sa Ravanicom, predstavlja svojevrstan početak Moravskog stila.

Rafovi na Lazarici karakterišu naizmenični redovi tesanog peščara iz obližnjeg sela Brajkovac i crvene vizantijske opeke. Ovaj stil predstavlja spoj tradicionalne srpske srednjovekovne arhitekture sa elementima vizantijskog nasleđa, što se ogleda u skladnom kontrastu boja i oblika.

Mala po dimenzijama, Lazarica ne odražava raskoš već sklad i umetničku dovršenost. Na njenoj fasadi nalaze se bogato ukrašene rozete i reljefi koji prikazuju dvoglave orlove, paunove, koji se tumače kao srpske feniks ptice, anđele i heruvime, kao i grbove. Ova dekoracija nije samo estetska, već nosi simboličke poruke o veri, snazi i večnosti. Crkva menja ton boje u zavisnosti od vremenskih uslova - posle kiše potamni, a na sunčevom svetlu i vetru zasija, što joj daje poseban životni izraz.

Svetinje - mošti kneza Lazara, Svetog Vida i Jelene Balšić

U unutrašnjosti crkve čuvaju se izuzetno značajne relikvije koje predstavljaju važne istorijske i duhovne artefakte.

U hramu se čuva deo moštiju ktitora Svetog Velikomučenika kneza Lazara i njegove kćeri Jelene, kao i kopija Jefimijine "Pohvale knezu Lazaru".

Pored moštiju kneza Lazara, u crkvi se nalaze i delovi moštiju Svetog Vida - svetitelja iz drugog veka, po kome se i praznuje Vidovdan. Sveti Vid je mučenik, čije se stradanje pamti u pravoslavlju i katoličanstvu. Tu su i mošti Jelene Balšić, ćerke kneza Lazara, čiji kult i nasledstvo dodatno povezuju ovu crkvu s porodicom Lazarevića i srpskom srednjovekovnom pobožnošću.

Vidovdan - dan sećanja, tuge i radosti

Vidovdan je srpski praznik s najdubljom simbolikom. Obeležava se 28. juna kao sećanje na Kosovsku bitku, u kojoj je knez Lazar mučenički skončao braneći veru i zemlju.

Knez Lazar Hrebeljanović je izabrao Carstvo Nebesko umesto zemaljskog, položivši svoj život na oltar otadžbine. Zajedno sa svojim ratnicima i vitezovima, dao je neizbrisiv pečat istoriji u Kosovskom boju 28. juna 1389. godine. Suštinu njegovog herojskog i bogougodnog čina sažima monahinja Jefimija u svojoj „Pohvali knezu Lazaru”. Ova liturgijska pesma, ispisana na ćivotu, crvenoj tkanini koja je prekrivala kovčeg kneza Lazara početkom 15. veka, veliča njegovu žrtvu: "Postigao si da ostaviš propadljivu visotu zemaljskog gospodstva i da se obagriš krvlju svojom i sjediniš sa vojnicima Nebeskog Cara…, moli da pravoslavna vera hrišćanska neoskudno stoji u otačastvu ti…".

U Kruševcu se Vidovdan slavi kao slava grada, a pripreme traju ceo mesec. Programi obuhvataju koncerte duhovne i vojne muzike, viteške turnire, kulturne manifestacije i trpezu iz doba kneza Lazara. Na sam dan praznika služe se liturgija i parastos za sve stradale u Kosovskom boju, a iz crkve Lazarice kreće svečana litija sa moštima, koju prate pripadnici vojske u punoj uniformi. Ovaj događaj povezuje verski i državni značaj kneza Lazara kao vojskovođe i mučenika.

Sudbina kroz vekove - trajanje, izazovi i očuvanje

Jedna od posebnosti crkve Lazarice jeste to što, uprkos padu Kruševca pod tursku vlast 1454. godine, nikada nije pretvorena u džamiju. Za razliku od mnogih pravoslavnih hramova koji su tokom vekova turske vladavine bili ili uništavani ili prenamenjivani, Lazarica je sačuvala svoj osnovni izgled i svrhu, makar su bogosluženja u njoj, ubrzo po uspostavljanju osmanske vlasti, prestala.

Od prvih evropskih putopisaca koji su prošli ovim krajem, posebno se izdvaja Francuz Bertrandon de la Brokijer, koji je već u 15. veku zapisao postojanje "najkrasnije crkve" u ovom delu turskog vilajeta. Njegova zabeleška potvrđuje da je Lazarica i tada, iako bez aktivnog liturgijskog života, bila prepoznata kao izuzetno značajna građevina.

Ipak, tačan obim i vreme obnove crkve tokom viševekovne turske vladavine ostaje nepoznat. Nedostaju pouzdani zapisi koji bi svedočili o tome kada je i kako crkva obnavljana, ali je jasno da su Kruševljani u svim epohama nastojali da sačuvaju svoje duhovno i istorijsko središte.

Danas, Lazarica je najstarije i najvrednije kulturno dobro od izuzetnog značaja u gradu Kruševcu. U njenim zidovima čuvaju se ne samo tragovi prošlosti, već i mošti ktitora, Svetog Velikomučenika kneza Lazara, kao i njegove kćeri Jelene. U hramu se nalazi i verna kopija čuvene "Pohvale knezu Lazaru", dela koje je monahinja Jefimija izvezla na svilenoj tkanini, kao svedočanstvo o žrtvi i slavi srpskog vladara.

Lazarica je danas omiljena među putnicima, hodočasnicima i ljubiteljima kulturne baštine, kako iz zemlje, tako i iz inostranstva. Svojom tišinom i dostojanstvom, ona svedoči o neprolaznim vrednostima - veri, postojanosti i slobodi. Stoji u samom srcu Kruševca kao podsetnik koliku je cenu srpski narod platio za ono što mi danas često podrazumevamo - život u slobodi i mogućnost da se molimo na svom jeziku, u svojoj crkvi, na svojoj zemlji.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.