Istoričarka otkriva poreklo slave u srpskoj tradiciji: "Sa sigurnošću se već pominje u 13. veku"

O poreklu slave u nauci ima nekoliko teorija

Slava je jedinstveni i starodrevni običaj koji je vezan za identitet Srba i samo kod nas postoji. Kako ističe istoričarka Dijana Vasiljević, pretpostavlja se da kao takva datira još iz 11 veka, tačnije po izvorima gde se pominje, iz 1018 godine.

- Sa sigurnošću je već pominju u XIII veku kao nezaobilazan deo srpske tradicije. Ona je jedini porodični praznik koji se slavio vekovima, jednom godišnje na dan određenog svetitelja, zaštitnika porodice. Nasleđuje se po muškoj liniji a najvažniji obredni predmeti koji su uvek prisutni jesu slavski hleb ili slavski kolač, kuvano žito ili koljivo, ulje, sveća, tamjan, crveno vino i ikona sveca, zaštitnika porodice.

Preporučujemo

Važno je napomenuti da su svi ovi obredni predmeti poznati i u Starom zavetu, koji su prešli u crkvenu liturgiju i na kraju u obred slave. Po nekim teorijama, smatra se da su ovi obredni predmeti deo predhrišćanskih obreda koje su praktikovali Srbi - ističe istoričarka za Ona.rs.

Kao glavni čin slave Vasiljevićeva naglašava tzv. dizanje slave, odnosno trenutak kada kreže obredno rezanje kolača, prelivanje vinom i okretanje kolača u pravcu kretanja sunca, kao i zdravica u slavu sveca i napretka kuće. U ovom obredu učestvuju domaćin kuće, sveštenik i ugledni gosti. Posle dizanja slave imamo obrednu gozbu u kojoj učestvuju pozvani gosti, kada se služe vinom, žitom i slavskim kolačem

- O poreklu slave u nauci ima nekoliko teorija. Pristalice antičkog porekla slave ukazuju na sličnosti slave i kulta herosa (kod Grka), odnosno kulta lara i penata (kod Rimljana). Drugi ukazuju na vezu slave sa kultom predaka; treći zastupaju mišljenje da je slava u vezi sa prijemom hrišćanstva (krštenjem predaka) na dan nekog sveca koji je odabran za zaštitnika. U tome je presudnu ulogu ima Srpska pravoslavna crkva koja je bitno uticala na današnji način kulta slave. Međutim, današnju formu slave, koja je nama poznata je uobličio mitropolit beogradski Mihailo 1862 godine, pa tada vidimo da postoji Slava, svečari, domaćin slave i mnogi drugi običaji koji idu uz nju - objašnjava Vasiljevićeva.

Ali, što se slave tiče, od trenutka kada je ona ustrojena među Srbima i zvanično, postoje zapisi da je ona jedino bila prisutna kod Srba.

- O tome piše jedan od najznačajnijih Srba u Trstu, Spiridon Gopčević, gde navodi da je slavljenje krsne slave kod naroda u Makedoniji dokaz da su oni Srbi a ne Bugari, jer su bugarski sveštenici radili na tome da se ona iskoreni - kaže istoričarka i dodaje: - Postojanje svetitelja zaštitnika bilo je poznato i kod Srba rimokatoličke veroispovesti, u Boki i Primorju, kao i kod novokonvertovanih muslimana, koji su čuvali sećanje na krsnu slavu, pa su pojedini svetitelji ostali da se poštuju sve do početka XX veka u muslimanskim zajedincama na Balkanu.

Ovim bismo mogli da kažemo da slava kod Srba jeste vekovni običaj koji daje identitet čitavog naroda. Najveće priznanje za krsnu slavu se dogodilo kada je krajem novembra 2014 godine ona upisana UNESC-ovu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa, čime je ovaj jedinstveni običaj, vezan isključivo za srpski narod postao deo kulturne baštine čovečanstva