Eni Maunder: Pionirka astronomije 19. veka koja je promenila današnje razumevanje Sunca

Foto: Shutterstock, akg-images / akg-images / Profimedia, Wikimedia/Edith Maunder

Eni Maunder je bila žena astronom, astrofotograf i naučni komunikator.

Preporučujemo

Tokom svog života dala je važan doprinos brojnim oblastima astronomije, posebno solarnim istraživanjima i astronomskim slikama – oblastima stručnosti koje je razvila dok je radila u Kraljevskoj opservatoriji Grenvič.

Objavljivala je članke u časopisima o astronomiji i, što je najpoznatije, napisala je "Nebesa i njihova priča" (1908), u kojima su bile neke od njenih inovativnih slika Sunca.

Foto: Wikimedia/Edith Maunder

Rani život i obrazovanje

Eni Maunder (rođena Rasel, 1868. godine) odrasla je u Strabaneu, Severna Irska. U početku se školovala kod kuće pre nego što je, kao tinejdžerka, pošla u školu u Belfastu. Godine 1886. ponuđena joj je otvorena stipendija da se upiše na Girton College u Kembridžu da studira matematički Tripos. Ovaj koledž je osnovan 1869. godine posebno za obrazovanje žena.

Međutim, uprkos uspešnom završetku ispita 1889. godine, Eni i njeni vršnjaci napustili su Girtona bez formalnog priznanja, jer Kembridž nije dodelio pune diplome ženama sve do skoro 60 godina kasnije, 1947. godine.

Eni Maunder i Kraljevska opservatorija Grenvič

Nakon što je prvi put radila kao nastavnica matematike u ženskoj školi u Džersiju, Eni je čula za nove mogućnosti u Kraljevskoj opservatoriji od Alis Everet, koleginice koja je diplomirala na Girton koledžu.

Osmi kraljevski astronom Vilijam Kristi (1845-1922) počeo je da nudi ženama plaćeni posao kao "računari". Ovo je uključivalo analizu i ispravljanje neobrađenih podataka posmatranja u materijal koji bi se mogao objaviti i distribuirati drugim astronomima.

Bio je to mukotrpan posao koji je zahtevao dobre matematičke veštine, strpljenje i pažnju na detalje, a bio je i nagrađen jedanko jadnom platom. Iako je plata bila znatno manja od njenog nastavničkog posla, Eni je želela da koristi svoje matematičke veštine. Pridružila se Opservatoriji septembra 1891.

Astronomija i astrofotografija

Uprkos tome što su ih zvali "kompjuteri", mlade žene nisu bile ograničene samo na čisto matematičke zadatke. Takođe su obučene kako da koriste teleskope.

Eni je dodeljena da radi u Solarnom odeljenju, gde je koristila Dalmajer fotoheliograf, jedan od pet specijalno dizajniranih teleskopa koje je prvobitno naručila Opservatorija da posmatra tranzit Venere 1874. godine, raspoređenih na različitim lokacijama uključujući Havaje i Egipat.

Eni je svakodnevno fotografisala Sunce kako bi zabeležila promenljivu veličinu i položaj sunčevih pega. Slične fotografije snimljene su u opservatorijama u Mumbaju i Mauricijusu kako bi se popunile praznine tokom oblačnih dana u Griniču, što je pomoglo da se napravi potpuni zapis o Sunčevoj aktivnosti.

Foto: akg-images / akg-images / Profimedia

Brak sa Edvard Valter Maunderom

Posle nekoliko godina, Enin život se promenio u decembru 1895. kada se udala za svog kolegu i šefa solarnog odeljenja, Edvarda Voltera Maundera. Prema tadašnjim pravilima i društvenim konvencijama, udatim ženama nije bilo dozvoljeno da rade, pa je Eni morala da podnese ostavku na svoj položaj neposredno pre udaje.

Međutim, Eni je nastavila da učestvuje u astronomiji dobrovoljno, posebno preko Britanske astronomske asocijacije (BAA) koja je bila otvorena i za muškarce i za žene. Organizovala je ekspedicije pomračenja Sunca sa Valterom i BAA, dajući joj pristup opremi i resursima potrebnim za ozbiljan astronomski rad.

Par je otišao u ekspedicije pomračenja na niz lokacija, uključujući Norvešku, Alžir i Kanadu, često koristeći teleskope i posebno prilagođene kamere za snimanje detalja o atmosferi Sunca. Tokom kratkih nekoliko minuta potpunog pomračenja Sunca, Eni je postigla značajan uspeh u snimanju slika sunčeve atmosfere. Ona je 22. januara 1898. fotografisala ogromnu strukturu nalik na zrake koja je izgledala kao da izbija sa Sunca, tzv. koronalni streamer. Bila je u Indiji kako bi snimila potpuno pomračenje Sunca, koristeći širokougaonu kameru koju je sama prilagodila.

Rad i prihvatanje u Kraljevsko astronomsko društvo

Vrativši se u London, Eni i Volter su nastavili da rade zajedno na svojim podacima o sunčevim pegama, sastavljajući decenijama vredna posmatranja kako bi kreirali čuveni "dijagram leptira" – grafikon koji pokazuje kako se lokacija sunčevih pega pomera od visokih geografskih širina ka solarnom ekvatoru tokom 11-godišnjeg solarnog ciklusa.

Primer leptira dijagrama, kako prenosi Royal Museum Greenwich, koji pokazuje lokacije sunčevih pega iz 1874. recimo pokazuje da se sunčeve pege ne pojavljuju nasumično na površini Sunca, već da su koncentrisane u dva pojasa geografske širine sa obe strane ekvatora. Ovaj uticajni dijagram i danas igra ulogu u pomaganju da razumemo prirodu Sunca i njegov složen odnos sa Zemljom.

Uprkos nedostatku mogućnosti za žene i priznanja u profesionalnoj astronomiji, Eni je bila poznata među astronomima amaterima kao javni predavač i pisac. Među njenim delima je "Nebesa i njihova priča", knjigu koja je prvi put objavljena 1908. godine i namenjena kao praktični vodič za astronomiju.  Iako se smatra da su je napisali i Eni i Volter, Volter je u uvodu prokomentarisao da je knjiga "skoro u potpunosti delo moje žene".

Tokom Prvog svetskog rata, Maunderovi su se vratili da popune prazna mesta u Opservatoriji jer je dosta osoblja otišlo da služi u rovovima. Kraljevsko astronomsko društvo je 1916. prvi put primilo žene u članstvo, a Eni Maunder je bila jedna od prvih ženskih stipendista.

Foto: Shutterstock

Zaostavština poznate astrološkinje 

Nažalost, Volter je ubrzo umro 1928, ali Eni je živela još skoro 20 godina posle njega, do 1947. godine. U kasnijem životu preusmerila je pažnju na istoriju drevne astronomije, postavši stručnjak za poreklo sazvežđa.

Kao deo zaostavština Eni Maunder u Kraljevskoj opservatoriji je njen astrografski teleskop instaliran je u paviljonu Altazimut Opservatorije 2018. godine. On i danas može da se koristiti za snimanje planeta i Meseca sa velikim uvećanjem, bezbedno slikanje Sunca, filtriranje slika ostataka magline i supernove i mnogo toga.

Postoji i kategorija u godišnjem takmičenju astronomskog fotografa godine u Kraljevskom muzeju Grinvič koje nosi njeno ime. Nagrada Eni Maunder za inovaciju u imidžu slavi one koji koriste postojeće svemirske slike da prikažu čuda univerzuma u ​​svežem svetlu.

U međuvremenu, Kraljevsko astronomsko društvo dodeljuje i medalju za pomoć Eni Maunder, koja se svake godine dodeljuje onima koji su uključeni u rad na terenu ili javni angažman za astronomiju ili geofiziku.

Krater na Mesecu se takođe zove "Maunder", posvećen Eni i Edvardu zajedno. Godine 2022. Eni i Volteru je dodeljena plava ploča u svojoj kući u Luišamu, gde su živeli od 1907. do 1911. godine.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.