Da li je na današnji dan 1371. umro poslednji muški potomak Nemanjića? Kako se ugasila loza sa Urošem Nejakim

Na današnji dan, 4. decembra 1371. godine, kao opšta činjnica prihvaćen je podatak da je preminuo poslednji direktni muški izdanak slavne srpske vladarske porodice Nemanjić. Međutim, pitanje je da li je car Stefan Uroš V Nejaki, sin kralja i potonjeg cara Stefana Dušana IV Silnog i carice Jelene, zaista i bio poslednji živi muški pripadnika ove porodice?

Odgovor je i da i ne,

Ko je bio Uroš Nejaki? 

Stefan Uroš V Nemanjić, poznatiji kao Uroš Nejaki, sin je i naslednik cara Dušana. Vladao je od 1355. do smrti 4. decembra (na današnji dan) 1371. godine. Njegova zadužbina je manastir Matejča i poslednji je vladar loze Nemanjića. Ostao je poznat po tome št oje u njegovo vreme oslabila centralna vlast, dok su se oblasni gospodari osamostalili. Posle smrti cara Uroša srpska država prestaje da postoji.

Vladavina Uroša u svakom pogledu suprotna vladavini njegovog oca Dušan, pa je tako i poneo nadimak Nejaki. Novi srpski car koji je titulu nasledio od oca nije uspevao da zaštiti svoju državu, ni od spoljnih napada, ni od unutrašnjih potresa.

I kako je već bilo pravilo u srednjem veku, i Uroš je morao da vodi bitku za svoja nasledna prava. Najozbiljniji protivnik mu je bio Simeon Nemanjić, Dušanov polubrat. Iako je celokupna srpska vlastela i crkva stala na Uroševu stranu na državnom saboru u Skoplju 1357. Simeon vojno daleko snažniji sebi je dodelio carske dostojanstvene oznake i zavladao Epirom i Tesalijom 1359.

Mladi Uroš je uz podršku svoje majke Jelene, državnog sabora održanog u Skoplju i Dubrovčana uspeo je da spase svoje vladalačko nasleđe, a li se srpska država podelila na dva carstva, Uroševo i Simeonovo. U većem delu koji je obuhvatao sve stare srpske zemlje vladao je Uroš.

Za vreme njegove vladavine, 1365. godine, za savladara je krunisan i kralj Vukašin Mrnjavčević sa očekivanjem da će njegovi potomci (Marko Mrnjavčević) naslediti carski presto jer Uroš nije imao potomaka. Te godine Vukašinov brat Uglješa preuzima od carice Jelene (Uroševe majke) vlast u Seru.

Posle velikih Dušanovih osvajanja, car Uroš postaje žrtva bahatosti vlastele koja se naglo obogatila u prethodnim ratovima i pljačkama. Infrastrukturna nepovezanost novih teritorija carevine sa jezgrom otežala je uspostavljanje reda i državnih instrumenata.

Uroš Nejaki je proglašen za svetitelja 211 godina posle smrti. Njegove mošti se nalaze u fruškogorskom manastiru Novi Jazak.

Da li je bio poslednji Nemanjić?

Poslednji muški pripadnik dinastije Nemanjića zapravo je bio Jovan Uroš Duka Paleolog (oko 1350–1423) čiji je život obeležen mnogim iskušenjima, izazovima, opasnostima. Ali i simbolikom, pa je tako, sledeći tradiciju slavnih predaka i začetnika loze - župana Stefana Nemanje (1113–1199), život okončao u manastiru.

Tako su prvi i poslednji Nemanjić, rodonačelnik i njen poslednji muški pripadnik, kraj svog života dočekali u manastiru, te su nakon smrti obojica kanonizovani kao Sveti Simeon Mirotočivi i Sveti Joasaf Srpski i Meteoritski.

Ovim činom sa istorijske scene dostojanstveno je odstupila najslavnija i najplemenitija srpska porodica. Ipak, nije najjasniji izostanak naziva srpske dinastije Nemanjić u njegovom imenu, naziv uticajne vizantijske despotske porodice Duka i poslednje carske dinastije Paleolog.

Ko je bio Jovan Uroš Duka Paleolog?

Otac Jovana Uroša bio je Simeon Uroš Paleolog, rođen u braku kralja Stefana Uroša III i vizantijske princeze Marije Paleologine . Nakon smrti svog polubrata cara Stefana Dušana IV Silnog despot Simeon Uroš Paleolog izdvojio je iz sveukupnog državnog korpusa srpskih zemalja oblasti kojima je upravljao (Epir, Akarnanija, Tesalija i dr.), te se 1356, kao što smo već rekli, nakon neuspelog vojnog pohoda sa željom da zbaci sa prestola bratanca i zakonitog cara Stefana Uroša V Nejakog - samoproglasio carem. Svoju "prestonicu" smestio je u grad Trikalu.

Kako bi uspostavio sopstveno "carstvo" na znatnom delu južnih oblasti nekadašnje moćnog srpskog carstva, sklopio je brak s Tomaidom Orsini, ćerkom nekada moćnog gospodara Epira. U tom braku rođen je oko 1350. car–monah Jovan Uroš Duka Paleolog.

Smatra se da je Jovan Uroš Duka Paleolog najraniji period svog detinjstva proveo u Trikali, očevoj "prestonici". U vreme kad se njegov otac proglasio carem 1356, Jovan Uroš je dobio titulu savladara, a od 1359-1360. i cara. Nakon očeve smrti 1372. Jovan Uroš je otpočeo samostalnu vladavinu Tesalijom. Na "carskom" prestolu zadržao se relativno kratko, svega dve do tri godine, nakon čega je dobrovoljno odstupio sa trona kako bi se posvetio manastiru.

Utemeljivač "Meteora"

Mladi Jovan Uroš je od najranijeg doba pokazivao sklonost ka monaštvu. Tako je i poslednji među slavnim Nemanjićima, sledeći primere svojih predaka, dobrovoljno odstupio sa prestola kako bi život posvetio veri. U monaštvu poznat kao kaluđer Joasaf, car–monah odlučio je da preostalo vreme ovozemaljskog života provede u monaškoj zajednici na zaravnjenom platou najviše meteorske stene koji je, sa visine od 643 metara iznad površine mora, dominirao tesalijskom ravnicom kojom je donedavno upravljao kao car.

Zahvaljujući svom monaškom, duhovnom uzrastanju i nekadašnjoj svetovnoj slavi i bogatstvu koje je stavio u službu svoje monaške obitelji, Joasaf je stekao veliki ugled, te se smatra jednim od najznačajnijih utemeljivača tesalijskih meteoritskih manastira.

Poslednji među Nemanjićimapreminuo je nešto pre 24. februara 1423. u manastiru Preobraženja Gospodnjeg (Veliki Meteor), gde je i sahranjen. Zbog brojnih duhovnih podviga proglašen za Svetoga Joasafa Srpskog i Meteoritskog. Njegove mošti i danas se nalaze u preobraženjskom manastiru na visokoj steni.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.