Šetamo ulicom Kralja Petra u Beogradu: Putovanje kroz vekove, kulture i neispričane priče

Ulica kralja Petra jedna je od najstarijih i najlepših ulica u Beogradu, prava urbana arterija koja kroz srce Donjeg Dorćola i starog gradskog jezgra povezuje bogatu istoriju i kulturne slojeve prestonice. Dugačka tek jedan kilometar, ova ulica polazi od Kosančićevog venca kod Patrijaršije i završava se na uglu sa Ulicom cara Dušana.Turistička organizacija Srbije ovu ulicu ne naziva tek slučajno jednom od najznačajnijih kulturno-istorijskih celina u prestonici. 

Šetnja njome je putovanje kroz epohu arhitektonskog akademizma, balkanskog profanog stila, secesije, duhovnog života i građanske elegancije Beograda s kraja 19. i početka 20. veka.

Patrijaršija i Saborna crkva - duhovno jezgro Beograda

Na samom početku Ulice kralja Petra, u starom gradskom jezgru poznatom kao Kosančićev venac, uzdiže se impozantna zgrada Patrijaršije Srpske pravoslavne crkve. Sagrađena 1935. godine prema projektu arhitekte Viktora Luke, ova građevina predstavlja administrativni i duhovni centar Srpske pravoslavne crkve. Njena arhitektura odiše stilom koji spaja elemente tradicionalnog srpsko-vizantijskog duha sa modernim građevinskim rešenjima iz prve polovine 20. veka, što je čini jednim od najprepoznatljivijih simbola pravoslavlja u Beogradu.

Neposredno pored Patrijaršije, u istoj ulici, nalazi se Saborna crkva Svetog arhangela Mihaila, sagrađena 1845. godine po nacrtima arhitekte Adama Frencla. Kao jedan od najvažnijih spomenika sakralne arhitekture u Srbiji, crkva je impresivan primer klasicističkog stila sa bogatim ikonostasom, koji potpisuje slikar Dimitrije Avramović. Ovaj hram nije samo versko mesto, on čuva večni mir dvojice najznačajnijih prosvetitelja srpskog naroda: Vuka Karadžića i Dositeja Obradovića, čiji su grobovi smešteni upravo na tom mestu, što je ovu svetinju učinilo i simbolom srpskog obrazovanja i kulture.

U neposrednoj blizini, u okviru istog bloka, smešten je i Konak kneginje Ljubice, jedan od najznačajnijih primera varoške arhitekture ranog 19. veka u Beogradu. Sagrađen početkom 1830-ih, ovaj konak sa orijentalnim i evropskim arhitektonskim elementima bio je rezidencija kneginje Ljubice Obrenović, žene kneza Miloša, i danas je muzej koji osvetljava život i običaje beogradske elite tog doba.

Ova celina - Patrijaršija, Saborna crkva i Konak kneginje Ljubice - čini srce starog Beograda, prostor u kome se ukrštaju duhovnost, istorija i kultura.

Kafana "?" - simbol otpora i identiteta

Prekoputa crkve, pod brojem 6, nalazi se najstarija beogradska kafana - čuvena kafana "?", podignuta 1823. godine. U ovoj zgradi, izgrađenoj u balkanskom profanom stilu, igrala se 1834. godine prva partija bilijara u Srbiji, a legenda kaže da je i Vuk Karadžić bio redovan gost. Naziv kafane potiče iz 1892, kada je, nakon spora sa Crkvom, vlasnik odbio da je imenuje drugačije nego znakom pitanja i taj naziv se zadržao do danas.

Narodna banka Srbije - zlatna raskoš arhitekture

Na broju 12 Ulice kralja Petra, u srcu starog Beograda, uzdiže se impresivna zgrada Narodne banke Srbije, remek-delo neorenesansne arhitekture iz kraja 19. veka. Sagrađena je 1890. godine po projektu beogradskog arhitekte Konstanta Jovanovića, koji je ostavio dubok trag u oblikovanju javnih i državnih zgrada Srbije tog doba.

Zgrada Narodne banke odiše ozbiljnošću i dostojanstvom, što je u skladu sa njenom funkcijom finansijskog stubа zemlje. Masivni stubovi na pročelju, raskošni reljefni ukrasi i pažljivo osmišljeni ulazni portal simbolizuju stabilnost, moć i tradiciju. Enterijer, sa visokim plafonima, štukaturama i detaljima od mermera, odiše raskošom i elegancijom, naglašavajući značaj institucije kao čuvara nacionalne ekonomije.

I danas, ova zgrada predstavlja jedan od najlepših i najbolje očuvanih primera neorenesansnog stila u Beogradu, često privlačeći pažnju turista i prolaznika koji zastaju da se dive njenoj fasadi i detaljima koji pričaju priču o istorijskoj važnosti finansijskih institucija Srbije.

Osnovna škola "Kralj Petar I" - obrazovanje kao temelj

Na broju 7 Ulice kralja Petra nalazi se Osnovna škola "Kralj Petar I", izgrađena 1906. godine po projektu Jelisavete Načić, prve žene arhitekte u Srbiji. Ova škola nije samo obrazovna institucija već i simbol emancipacije i početaka modernog srpskog društva početkom 20. veka. Zgrada je projektovana u akademskom stilu sa elementima neorenesanse i do danas predstavlja jedan od najlepših školskih objekata iz tog perioda.

Međutim, njena važnost nadilazi obrazovanje u klasičnom smislu - u dvorištu škole, 8. oktobra 1923. godine, odigrana je prva košarkaška utakmica u Beogradu. Košarku je u Beograd doneo Vilijem Vajlend, Amerikanac iz Ouklenda, član Hrišćanske zajednice mladih (YMCA) i saradnik Džejmsa Nejsmita, tvorca košarke. Vajlend je dva meseca držao kurseve košarke nastavnicima, gimnastičarima, učenicima i članovima Sokola - tada najmasovnije omladinske organizacije.

Prva utakmica u dvorištu Osnovne škole "Kralj Petar I" bila je uvod u popularizaciju ovog sporta u Srbiji. Nakon Vajlendovog odlaska, učenici Druge muške gimnazije nastavili su da igraju basket, prenoseći pravila prevedena od strane Svetislava Vulovića i Sveta Rančića, što se smatra prvim zvaničnim pravilima košarke štampanim u Srbiji 1924. godine.

Ovaj događaj označava početak dugogodišnje tradicije košarke u Beogradu, čiji razvoj je imao i svoje uspone i padove, ali je neosporno da je škola "Kralj Petar I" mesto gde je srpska košarka dobila svoje prve korake.

Kuće trgovaca - urbana elegancija XIX veka

Ulica kralja Petra, jedna od najstarijih i najznačajnijih ulica Beograda, kroz vekove je bila glavna trgovačka arterija grada. Njena važnost kao centra trgovine i administracije ostavila je trag u arhitekturi, nizovima porodičnih kuća i palata koje svedoče o urbanom rastu i bogatstvu trgovačke elite krajem 19. veka.

Kuća Milorada Pavlovića na brojevima 11–13 predstavlja zanimljiv arhitektonski fenomen: dve spojene zgrade sa gotovo identičnim fasadama, podignute 1884. godine. Ova arhitektonska celina simbolizuje uspeh i društveni status porodice Pavlović, ali i duh vremena kada se Beograd ubrzano razvijao i modernizovao.

Sledeća važna građevina je Kuća Crvenčanina na broju 15, koju je 1887. godine projektovao jedan od najistaknutijih srpskih arhitekata tog doba, Jovan Ilkić. Ova zgrada je istorijski značajna jer je prva u Beogradu sa mezaninom, što je bio inovativan element u gradskoj arhitekturi i doprinosilo je većoj funkcionalnosti prostora.

Ove građevine predstavljaju duh trgovačke elite koja je u drugoj polovini XIX veka oblikovala urbani identitet Beograda, donoseći evropske arhitektonske trendove i stvarajući temelje savremenog grada.

Secesijski dragulji - kuće Arona Levija i Stamenkovića

Nakon što Ulica kralja Petra pređe Knez Mihailovu ulicu, promena u urbanom pejzažu je očigledna, kaldrma zamenjuje asfalt, a stil arhitekture prelazi u elegantni secesijski izraz koji krasi početak 20. veka.

Kuća Arona Levija na broju 39 i Kuća Stamenkovića na broju 41, obe iz 1907. godine, vrhunski su primeri secesijske arhitekture u Beogradu. Ove zgrade unose umetničku raznolikost i raskoš u kontrast sa klasičnim stilovima ranijeg perioda.

Posebno je značajna Stamenkovićeva kuća, poznata i kao "zgrada sa zelenim pločicama", zbog karakterističnog spoljnog ukrasa koji joj daje prepoznatljiv pečat. Zanimljivo je da je ova zgrada bila venčani poklon arhitekte Nikole Nestorovića, jednog od vodećih srpskih arhitekata i urbanista sa početka 20. veka.

Ove secesijske kuće simbolizuju umetnički procvat i modernizaciju Beograda u vreme velikih društvenih i kulturnih promena, i danas su dragoceni arhitektonski biseri grada.

Duh različitosti - Jevrejski muzej i Bajrakli džamija

U delu Beograda poznatom kao Donji Dorćol, Ulica kralja Petra vodi nas kroz prostore koji su vekovima odražavali suživot različitih kultura, vera i naroda - mesto gde se stapaju tragovi islamske i jevrejske zajednice, simboli multietničkog karaktera grada.

Bajrakli džamija, sagrađena 1575. godine, predstavlja jedinu aktivnu džamiju u Beogradu i jedan od najstarijih sačuvanih islamskih objekata na teritoriji Srbije. Podignuta je u otomanskom stilu sa karakterističnim jednostavnim, ali elegantnim oblicima, visokim minaretom i skromnim unutrašnjim dekoracijama koje odražavaju duh duhovnosti i molitve. Naziv "Bajrakli" potiče od reči "bajrak" (zastava), jer je nekada minaret služio kao signalni toranj za muslimansku zajednicu.

Tokom vekova, džamija je preživela brojne ratove i političke promene, ali je ostala duhovno jezgro muslimanske zajednice u Beogradu, simbol trajnosti i tolerancije. Danas, osim verske funkcije, Bajrakli džamija je i značajno kulturno dobro koje podseća na multikulturnu prošlost prestonice.

U neposrednoj blizini džamije nalazi se Jevrejski istorijski muzej, osnovan 1948. godine, koji predstavlja jedinstvenu ustanovu posvećenu očuvanju i predstavljanju bogate istorije i tradicije jevrejske zajednice u Srbiji. Muzej čuva vrednu zbirku predmeta, dokumenata, fotografija i umetničkih dela koja pričaju priču o životu Jevreja u Beogradu i Srbiji - o njihovom doprinosu ekonomiji, kulturi, nauci i svakodnevnom životu.

Ulica kralja Petra je kroz vekove bila i sedište Jevrejske opštine Beograd, što dodatno osvetljava njenu ulogu kao centra multikulturnog života grada. Jevrejska zajednica u Beogradu, iako mala u odnosu na druge gradove Evrope, imala je bogatu istoriju, suočavala se sa brojnim izazovima, uključujući strahote Drugog svetskog rata, ali je uspela da sačuva svoj identitet i tradiciju do danas.

Ova istorijska slika Ulice kralja Petra, sa Bajrakli džamijom i Jevrejskim istorijskim muzejom, oslikava duh različitosti i slojevitost Beograda, grada koji je vekovima bio mesto susreta, tolerancije i preplitanja kultura i vera.

Završna tačka i kuća Nikole Doksata

Na samom kraju Ulice kralja Petra, u blizini raskrsnice sa Ulicom cara Dušana, nalazi se kuća Nikole Doksata - najstarija sačuvana stambena zgrada u Beogradu, datirana na 1727. godinu. Ovaj objekat, smešten na Donjem Dorćolu, predstavlja jedan od najvažnijih svedoka beogradske urbane prošlosti iz perioda osmanske vlasti.

Kuća je primer tipične varoške arhitekture 18. veka, sa drvenim elementima i skromnim spoljnim izgledom, što jasno odražava tadašnji životni stil i društvene prilike u Beogradu. Ime nosi po Nikoli Doksatu, vlasniku koji je ovu nekretninu posedovao tokom 18. veka.

Ova građevina simbolično zaokružuje šetnju Ulicom kralja Petra i nosi snažnu poruku da Beograd nije grad koji počinje ili završava svojim savremenim licem. Naprotiv, on je kontinuirani dijalog između prošlosti i sadašnjosti, mesta u kojem se vekovi prepliću i ostavljaju neizbrisiv trag u svakom kamenu, fasadi i uskoj kaldrmi.

Kuća Nikole Doksata danas je zaštićeno kulturno dobro i dragocena tačka na mapi istorijskog Beograda, podsećajući nas na dubinu i slojevitost istorije ovog grada.

Srce Beograda u jednoj ulici

Ulica kralja Petra nije samo tek bilo koja prometna gradska ulica, ona je vremeplov. U njoj su utkani duh tolerancije, trgovačka preduzimljivost, verska raznolikost i arhitektonska raskoš. Svaki broj nosi priču, svaka fasada otkriva duh jednog vremena, a svaka kaldrma odzvanja koracima Beograđana i posetilaca iz svih krajeva sveta. Šetajući ovom ulicom, šetate kroz srce Beograda. Ulica kralja Petra je srce koje i danas kuca u ritmu prošlosti i budućnosti, mesto gde se ogleda složenost beogradske duše. Ko zakorači u ovu ulicu, ulazi u hram pamćenja, u prostor u kome istorija nije samo zapis na papiru, već živa stvarnost koja oblikuje svaki dah grada.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.