Danas počinje zima: Zašto je ovo najtamniji, ali i prelomni dan u godini

Danas počinje zima. Astronomski, precizno i bez simbolike, zima nastupa danas u 16 sati i 3 minuta. To je trenutak zimske kratkodnevnice, dana sa najmanje dnevne svetlosti i najdužom noći u godini. Iako ga često doživljavamo kao ceo dan, zimska kratkodnevica je zapravo tačno određen trenutak, ali on označava važnu prekretnicu. Od danas noći više neće postajati duže, a dani, makar i neprimetno, počinju da rastu.

U isto vreme dok mi na severnoj Zemljinoj polulopti ulazimo u zimu, na južnoj hemisferi počinje leto. Razlog za to leži u nagibu Zemljine ose, a ne u udaljenosti od Sunca, kako se često pogrešno veruje.

Preporučujemo

Zašto je danas najkraći dan u godini

Zemlja je zapravo najbliža Suncu nekoliko nedelja nakon zimske kratkodnevnice, ali zbog nagiba od oko 23,5 stepena Sunčevi zraci tokom zime padaju pod oštrijim uglom i donose znatno manje toplote. Sunce tada ima najnižu i najkraću putanju na nebu, izlazi i zalazi najjužnije na horizontu, a u podne je najniže tokom cele godine, zbog čega su senke najduže.

Naziv solsticij potiče iz latinskog jezika, od reči sol, Sunce, i sistere, stajati. Naši preci su primetili da se u danima oko zimske kratkodnevnice Sunce prividno zadržava na istom mestu. Njegova visina u podne gotovo se ne menja nekoliko dana, pre nego što krene da se vraća i donosi duže i svetlije dane. Taj prividni zastoj Sunca tumačen je kao trenutak kada tama dostiže vrhunac.

Kada se tama zaustavlja, a svetlost počinje da se vraća

Iako je danas dan sa najmanje svetlosti, on u sebi nosi i obećanje promene. Nakon zimske kratkodnevnice dani će se produžavati, u početku za svega nekoliko sekundi dnevno, a zatim sve brže kako se budemo približavali prolećnoj ravnodnevnici. Razlika između najkraćeg dana u decembru i najdužeg dana u junu iznosi gotovo devet sati. Zato se zimska kratkodnevica, iako označava početak najhladnijeg perioda godine, oduvek doživljavala i kao simbol novog ciklusa i povratka svetlosti.

Važno je razlikovati astronomsku i meteorološku zimu. Astronomska zima počinje zimskom kratkodnevnicom i traje do prolećne ravnodnevice, koja će 2026. godine nastupiti 20. marta. Meteorološka zima, s druge strane, počinje 1. decembra i obuhvata decembar, januar i februar, jer se tako lakše prate vremenski i temperaturni obrasci.

Zimska kratkodnevica imala je snažan značaj u gotovo svim drevnim kulturama. Smatrana je svetim trenutkom smrti i ponovnog rađanja Sunca. Monumentalne građevine poput Stounhendža u Engleskoj ili Njugrejndža u Irskoj pažljivo su poravnate sa izlaskom ili zalaskom Sunca baš na dan kratkodnevnice, što svedoči o njenoj važnosti za stare civilizacije. Mnogi običaji preživeli su do danas, često utkani u savremene praznike. Skandinavski praznik Jol, dvanaestodnevna proslava vezana za kratkodnevnicu, ostavio je trag u brojnim božićnim simbolima, od zimzelenog drveta kao simbola večnog života do paljenja badnjaka, koji predstavlja povratak topline i svetlosti.

Kod nas se ovaj dan jednostavno naziva zimska kratkodnevica. Bez mitologije i bez rituala, ali sa jasnom porukom. Danas je najkraći dan u godini. Od sutra, koliko god neprimetno delovalo, svetlost polako počinje da se vraća.

(Ona.rs)