Sveta gora na Kosmaju: Oaza duhovnosti nadomak Beograda, ovde se nalaze važni srednjovekovni manastiri

Na planini Kosmaj danas se nalazi nekoliko svetinja koje datiraju upravo iz perioda vladavine Despota Stefana Lazarevića

U krugu od samo nekoliko kilometara, na zvaničnoj drugoj beogradskoj planini, Kosmaju, nalaze se čak tri manastira koja svedoče o moći i razvoju srednjovekovne srpske države.

Manastiri Kastaljan, Tresije i Pavlovac su najpoznatiji, međutim prema istorijskim podacima bilo ih je značajno više. Hroničari Kosmaja kažu da kada se iz visine gledaju manastiri beogradske Svete Gore vidi raspored koji izgleda kao krst upisan u krstu, piše "RTS", prema reportaži emisije Oko magazin: Beogradska Sveta gora.

Preporučujemo

Slikar, istoričar umetnosti i putopisac Milutin Dedić primetio je da se među Srbima odomaćio običaj da se predeo u kome ima više manastira, crkava ili isposnica nazove "mala Sveta Gora".

Najpoznatije takve Svete Gore su Fruškogorska ili ona u Ovčarsko-kablarskoj klisuri. Međutim, manje je poznato da se veruje da je i na Kosmaju takva "mala Sveta Gora".

Naime, prema legendi planina Kosmaj noću svetli ali to ne mogu da vide svi već oni sa posebnim darom, kažu meštani ovog dela Šumadije.

Na šumadijskoj planini, oko 50 kilometara od Beograda, nalaze se manastiri nastali za vreme kralja Dragutina i despota Stefana, početkom 14. odnosno 15. veka. Kosmaj je bio omiljeno mesto despota Stefana Lazarevića, a moguće je da je ova mala Sveta Gora planski građena.

Kastaljan

Iz pravca Beograda, najbliži manastir Svete Gore kosmajske bio bi Kastaljan, piše "RTS".

Ktitor manastira Kastaljan, koji je posvećen Svetom velikomučeniku Georgiju, jeste kralj Dragutin. Crkva je sa pratećim objektima razrušena kada srpske države na ovim prostorima nije bilo. Iako crkve nema, na ruševinama se redovno vrši bogosluženje.

Otac Novak priča kako je despotu Stefanu Kataljan bio među omiljenim konačištima kada bi išao u lov.

Tvrdi da je sasvim u redu reći da je na Kosmaju Sveta Gora.

"To je ono što kažu i meštani da je to Sveta Gora kosmajska. Ako uzmemo još u obzir da po nekim istorijskim podacima u vremenu despota Stefana Lazarevića i Svetog kneza Lazara, čiji se deo moštiju nalazi u crkvi Svetog Petra i Pavla u Nemenikućama, vidimo da je tu bilo čak 53 svetinje odnosno crkava i manastira na ovim prostorima", kaže otac Novak, kako piše "RTS".

Tresije 

Tresije su najveći i najpoznati manastir na planini. Nedavno je slavljeno sedam vekova postojanja manastira posvećenom Arhangelu Gavrilu.

Na hodočašću od Kastaljana do Tresija, najvećeg manastira na Kosmaju, autom se stiže za desetak minuta.

Prolazi se pored crkve Svetog Petra i Pavla u Nemenikućama o kojoj govori otac Novak. I ta crkva je deo Svete Gore kosmajske. Veruje se da je Arsenije Čarnojević jednu od poslednjih liturgija pre Velike Seobe Srba održao u ovoj crkvi punoj istorijskih priča.

Do Tresija ostaje još nekoliko šumovitih pejzaža i jedna poznata pečenjara, kako piše "RTS".

Pavlovac 

Od Tresija do manastira Pavlovac, takođe ima desetak minuta vožnje(manastir je sedam kilometara je udaljen od Mladenovca).

Pavlovac je dobro skriven manastir filmičnog izgleda i nije uspeo da izbegne sudbinu drugih manastira Kosmaja. Koliko je bio razrušen se najbolje vidi u kultnoj sceni prve epizode "Povratka otpisanih" kada ministra Jovića (Pavle Vujisić) privode kod četničkog oficira (Bata Živojinović).

U manastiru živi jedan monah koji se brine o održavanju manastira posvećenog Svetom Nikoli Mirlikijskom.

(Ona.rs/RTS Milan Stokanović)