Po ugledu na ovu svetinju građene su ostale crkve brvnare širom Srbije: Manastir je podignut u znak pokajanja

Posvećena prazniku Prenosa moštiju Svetog Nikole Miriklijskog, u narodu poznatog kao Sveti Nikola letnji, crkva Pokajnica smeštena je nedaleko od Velike Plane. Tačnije, nalazi se u Starom Selu, između Velike Plane i naselja Radovanje.

Iako je zvaničan naziv ove svetinje Velikoplanska, crkva je u narodu poznata pod drugačijim nazivom, koji svedoči pokajanju ktitora zbog učešća u ubistvu kuma.

Preporučujemo

Naime, nedaleko od mesta na kome se danas nalazi manastir Pokajnica je vojvoda Vujica Vulićević, ako je verovati očuvanom narodnom predanju, zajedno sa ostalim zaverenicima, digao ruku na svog kuma, Đorđa Petrovića Karađorđa.

Nakon ubistva u Radovanjskom lugu, Vujica je osim voždove odrubljene glave, poneo i ostale njegove lične stvari. Uz voždovu sablju i odelo, poneo je sa sobom i ordenje. Takođe, nije prezao ni od toga da ponese i Karađorđeve bisage, u kojima je bilo i četiri hiljade dukata.

Vojvodino pokajanje

Kako predanje dalje navodi, nakon izvršenog ubistva, sa sve voždovim stvarima, vojvoda je zastao da dane dušom. I to baš na mestu na kome se danas nalazi ovaj manastir.

Baš tu je imao prilike i da shvati šta je zapravo učinio, te se suočio ne samo sa samim zločinom, nego i sa svojom savešću. Prema predanju, tada je i doneo odluku da makar pokuša da iskupi svoj greh i da na tom mestu podigne crkvu.

Nakon odobrenja knjaza Miloša da za gradnju crkve može da iskoristi dukate pronađene u voždovim bisagama, niče crkva izrađena od hrastovih debala. Materijal za gradnju je uzet iz okoline.

Budući da je bila prva takva vrsta Svetinje u Srbiji, to se „smatra pretečom svih kasnijih crkava brvnara koje se grade po čitavoj Srbiji posle dobijanja hatišerifa i slobode vere (1830.)“, u tekstu koji je priredila za „Spomenicikulture“ ističe Marija Šegan.

Zanimljiv je podatak da je narod zaslužan za naziv ovog manastira, budući da je najpre Svetinja bila poznata kao Velikoplanska. Verujući da ju je vojvoda Vujica crkvu podigao zbog kajanja za učinjeno kumovo ubistvo, narod je nazva Pokajnica. I tako osta do današnjih dana.

Neobična osnova

Iako mnoge crkve tog tipa imaju osnovu pravougaonika, kod Pokajnice to nije slučaj, jer je njena osnova kružnog oblika.

Osim oltara, obuhvata i naos, te pripratu. Nekoliko decenija docnije, u drugoj polovini 19. veka je dodat i trem, u okviru koga postoji šest stubova i koji je polupokriven. U okviru crkvene porte se uz stari konak, može videti i novi konak koji je izgrađen pred sam kraj prošloga veka.

Još jedna zanimljivost vezuje se za ovaj manastir. Svih 26 ikona, koje su se nalazile u ikonostasu u vreme gradnje i danas se mogu videti u Pokajnici.

Na ikoni na kojoj je predstavljen Sveti Đorđe može se videti ko je Pokajnicu podigao i kada, pa se ta ikona na ikonostastu smatra i najznačajnijom. Što se autora ikona tiče, postoji pretpostavka da je to bio Konstantin Zograf, odnosno da ih je izradio ili neki Grk ili neko ko je ikone izrađivao po ugledu na grčke zografe toga doba.

(Ona.rs / „Spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs“ )