Od vojne šator-crkve nastala je velelepna svetinja na Dorćolu: Deo je ruskog nasleđa koje Beograd i dalje čuva

U vreme kada su se na prostoru današnjeg Beograda sukobljavale srpske i turske snage, Carska Rusija pomaže svojoj braći. I ne samo da su tada u Srbiju pristigli brojni ruski dobrovoljci, nego i general Černjajev.

Plan je bio da srpskom vojskom upravlja baš taj iskusni vojskovođa i da tako pokuša da pomogne hrabrim Srbima u borbi protiv turskih snaga.

Preporučujemo

Zanimljivo je da su ruski vojnici tada sa sobom doneli i vojnu crkvu. Bila je to kapela u formi šatora, koja je bila posvećena Svetom Aleksandru Nevskom i koja je, shodno potrebama, mogla da bude premeštana sa mesta na mesto.

Uzdajući se u pomoć Svevišnjeg, ruski vojnici su upravo tu crkvu-šator i posećivali neposredno pre odlaska u borbu, ne bi li se u njoj pomolili za zaštitu.

Vojna šator-crkva

Najpre je u danas centralnom području Beograda bila postavljena ruska vojna crkva u šatoru. Tačnije, baš ispred zdanja u kome je funkcionisao Licej, kao preteča Beogradskog univerziteta. Dana 19. septembra, sada već daleke 1876. godine je mitropolit Mihailo, tadašnji beogradski mitropolit, osveštao rusku vojnu crkvu-šator.

Nisu ruski dobrovoljci i vojnici odlazili u ovu crkvu samo zarad molitve pre odlaska na front. Redovno su u njoj vršenja bogosluženja. Nažalost, crkva je korišćena i kada je trebalo da budu vršena opela stradalih vojnika i dobrovoljaca iz Rusije.

Poznato je da je vojna crkva u formi šatora često menjala lokacije. Kad god je bilo potrebno i gde god je bilo potrebno, ruske snage su je premeštale.

A onda je došao trenutak da se Rusi vrate u svoju otadžbinu. Želeći da daruju nešto Beogradu, u kome su se hrabro borili na strani svoje pravoslavne braće, oni ostavljaju i šator-crkvu.

Na licitaciji organizovanoj 1877. godine je i ta crkva pronašla svog kupca. Ipak, sve ono što se u njoj nalazilo mesto je pronašlo u beogradskoj Sabornoj crkvi, da bi kasnije bilo premešteno u dorćolsku svetinju, koja je posvećena Aleksandru Nevskom.

Nova svetinja

Iako je tadašnji beogradski mitropolit dao svoj blagoslov za gradnju svetinje na Dorćolu, koja je trebalo da bude posvećena Svetom Aleksandru Nevskom, političke prilike toj ideji baš i nisu išle na ruku u tom trenutku.

Budući da su u to doba na vlasti bili oni članovi porodice Obrenović, koji su bili naklonjeni Austriji, a ne Rusiji, sasvim je razumljivo i što je doneta odluka, koja je mnoge Beograđane ostavila zatečenim. Kao razlog za rušenje tek osvećene crkve posvećene Aleksandru Nevskom navedena je “urbanizacija i regulacija ulica”. Ipak, dato je i obećanje da će nova svetinja biti izgrađena.

Tek par godina nakon tog nemilog događaja, 1894. godine postavljeni su temelji za današnju svetinju, koja je na neki način postala i jedan od simbola Dorćola. Pa ipak, nisu ti temelji iskorišćeni za gradnju današnje svetinje, već oni koji su postaljeni tek u prvoj deceniji minulog veka.

Dana 12. maja 1912. godine je zvanično položen kamen temeljac za gradnju današnje dorćolske crkve posvećene Aleksandru Nevskom. Osim prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, tom svečanom trenutku prisustvovao je, pored ostalih i mitropolit beogradski Dimitrije.

Posebna beogradska svetinja

Ne samo zato što je njen nastanak praćen mnogim usponima i padovima, već i zato što je prva žena arhitekta zaslužna za nastanak ove beogradske svetinje, crkva posvećena Aleksandru Nevskom smatra se posebnom među sakralnim objektima srpske prestonice.

Projekat Jelisavete Načić je bio usmeren na poštovanje pravila srpsko-vizantijskog stila arhitekture. Po završetku Balkanskog i Velikog rata je taj projekat nešto izmenjen i gradnja nastavljena, da bi dana 23. novembra 1930. godine taj hram bio osvećen.

Uz čestice moštiju Svetog Aleksandra Nevskog, koje se smatraju i najvrednjom relikvijom ove beogradske svetinje, posebno su zanimljive i spomen ploče koje u crkvi postoje.

Osim onih koje čuvaju spomen na srpskog kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, ruskog kralja Petra Velikog i cara Nikolaja Drugog, tu je i spomen ploča postavljena u znak sećanja na sve koji su svoje živote dali za otadžbinu i slobodu.

Ipak, jedna od njih posebno privlači pažnju, jer svedoči stradanju 242-je stanovnika Beograda. U blizini ckve se tokom Drugog svetskog rata nalazilo sklonište, u kome je toliko stanovnika srpske prestonice stradalo nakon što je jedna od bombi pala i u crkvenu portu.

Iako danas ne postoji više nijedna, jer su ih neprijateljski vojnici u toku Drugog svetskog rata uništili, postoji podatak da su ruske ratne zastave čuvane baš u ovoj svetinji na Dorćolu.

(Ona.rs / “Srbija koju volimo” )