Veliki župan Stefan Nemanja: Život ratnika, monaha i sveca

On je bio veliki srpski župan koji se izborio za političku samostalnost Srbije u odnosu na Vizantiju i ujedinjenje srpskih zemalja (Raška, Duklja, Travunija, Humska zemlja, Neretvanska krajina) u jedinstvenu državu. Bio je rodonačelnik srpske vladarske dinastije Nemanjića, koja se održala na vlasti sve do 1371. godine.

Stefan Nemanja smatra se jednim od najznačajnijih srpskih vladara, koji je zajedno sa sinom - kasnije Svetim Savom, utemeljivač Srpske pravoslavne crkve, koja Stefana Nemanju slavi kao Svetog Simeona Mirotočivog na dan njegove smrti 26. februara po gregorijanskom, odnosno 13. februara po julijanskom kalendaru.

Doba njegove vladavine predstavlja prelomni period u istoriji i kulturi Srba.

Borba za vlast

Rođen najverovatnije 1113. godine u Ribnici na Morači (današnja Podgorica), Stefan Nemanja je bio srednjovekovni srpski velmoža, najmlađi sin vlastelina Zavide, velikog župana Raške.

Kršten je u rimokatoličkoj crkvi, po latinskom obredu, koji je bio preovlađujući u tadašnjoj Duklji, a tu se i oženio plemkinjom Anom, između 1130. i 1135.godine, sa kojom je imao petoro dece: Vukana, Stefana, Rastka, Jefimiju i još jednu ćerku nepoznatog imena. Neki veruju da se po povratku u Rašku, Nemanja u tridesetoj godini krstio po drugi put u episkopalnoj crkvi svetih Petra i Pavla u Rasu (tadašnjoj prestonici Raške), po grčkom obredu.

Prevratom je zajedno sa braćom preuzeo presto velikih župana i uz pomoć vizantijskog cara Manojla I Komnina zbacio dinastiju Vukanovića. Neposredno pre Nemanja je počinje sa gradnjom manastira u Kuršumliji i manastira u Toplici, što se u Nemanjinim žitijama navodi kao razlog za nezadovoljstvo njegove braće.

Apsolutnu vlast je preuzeo između 1166. i 1168. godine, kada je svrgnuo starijeg brata Tihomira sa trona, proteravši ga sa ostalom braćom (Stracimirom i Miroslavom) iz zemlje.

Udaranje temelja srpske države

Župan Nemanja je pokušao da se uz podršku dela plemstva domogne titule velikog župana optužujući Tihomira da vodi vizantofilsku politiku. Na velikom skupu raške vlastele koji je sazvan tim povodom, Nemanja je sa delom onih koji su ga podržali zarobljen i zatvoren u pećini kraj Rasa. Nemanjina žitija navode da se izbavio iz tamnice tako što je obećao Svetom Đorđu da će podići manastir u njegovu slavu na brdu pored tamnice, ako ga oslobodi. Navodno mu je svetac pomogao, nakon čega je Nemanja u znak zahvalnosti podigao manastir Đurđevi Stupovi.

Iako je vrlo verovatno se iza "čuda" Nemanjinog bekstva i preuzimanja vlasti krije vizantijska pomoć, četiri godine kasnije podigao se i protiv Vizantije, ali se to završilo neslavno, tako što ga je car Manojlo zatočio u Carigradu, sve dok Nemanja nije prihvatio da postane njegov vazal. Prema žitiju, Nemanja je jednog dana gologlav, bosonog, sa iscepanom odećom, konopcem oko vrata i mačem na rukama ušao u vizantijski logor i otišao pred cara, nudeći mu svoj mač da radi sa njim šta mu je volja. Nakon toga je sproveden u trijumfalnojo povorci do manastira Bogorodice Evergetide, gde je živeo u vreme zatočeništva u Carigradu, a u čiju slavu je po povratku u Rašku podigao manastir Bogorodice Dobrotvorke, poznatiji kao Studenica.

Po povratku u Rašku prvo se dao u čišćenje sopstvenih redova i obračunavanja sa nelojalnim plemstvom i vlastelom, kao i sa bogumilama koji su surovo telesno kažnjavani, žigosani, proganjani i razbaštinjeni. Masovno su spaljivane slovenske apokrifne knjige, koje su predstavljale najstarije spomenike raške i makedonske škole. Ovi progoni su dobili obrise građanskoga rata, a ni čitavi gradovi poput Soko Grada u kanjonu Moravice nisu bili pošteđeni.

Monah Simeon

Iako pravoslavac, održavao je prijateljske odnose sa rimskim papom, nakon smrti vizantijskog cara brzopotezno se okrenuo ka Rimu i borbi protiv Vizantije. Osim što je proširio teritoriju države, pridružio se i Fridrihu Barbarosi i trećem krstaškom pohodu protiv Vizantije. Vizantijski car Isak II 1190. godine mu uzvraća pohod na Rašku. Ovo se završava velikim vojnim porazom Stefana Nemanje, ali i velikom političkom pobedom - priznanjem raške države.

Poslednji rat Nemanja je vodio 1192. ili 1193. godine kada su Mađari napali Rašku. Detalji sukoba nisu poznati, ali je izvesno da su Vizantinci potpomogli srpsku odbranu i da se sukob okončao bez značajnih teritorijalnih promena. Četiri godina kasnije na velikom državnom saboru 25. marta 1196. godine vlast je predao srednjem sinu Stefanu, dok je prvencu Vukanu predao Zetu na upravu.

Tada je preuzeo monaško ime Simeon, a nakon što je godinu dana proveo u Studenici, povukao se sa najmlađim sinom Rastkom (Sveti Sava) da živi na Svetoj Gori. Njih dvojica tamo su oživeli manastir Hilandar u kome je Stefan Nemanja i preminuo 1199. godine u dubokoj starosti. Mošti su mu 1208. godine prenesene u njegovu zadužbinu Studenicu u kojoj se i danas nalaze.

Nasleđe župana Stefana Nemanje

Pored postavljanja temelja srpske države i srpske pravoslavne crkve, Stefan Nemanja je bio i veliki ktitor, a mnoge crkve i manastiri se smatraju njegovim zadužbinama. Kult Nemanje razvili su njegovi sinovi Stefan i Sava, a crkva ga je kanonizovala u sveca. Pored podizanja 14 manastira u Srbiji, pomogao je i mnoge velike hrišćanske svetinje u svetu, poput Crkve Svetog groba u Jerusalimu, Crkvu svetog Teodosija u pustinji kod Vitlejema, te Crkvu svetih apostola Petra i Pavla u Rimu, Ckrvu svetog Nikole u Bariju, Manastir Bogorodice Evergetide u Carigradu, kao i Manastir svetog Dimitrija u Solunu.

Veliki vladika Nikolaj Velimirović napisao je u svojoj knjizi "Život Sv. Save" o Stefanu Nemanji:

"Ime Nemanja, iako biblijsko, nikada pre nije bilo upotrebljeno među hrišćanskim Srbima, svakako ne među onim uglednijim, prinčevima, županima i vojvodama. Ovo ime je simbol čitave Nemanjine naporne vladavine, kao ujedinitelja nacije i graditelja nacionalne države. Kad je njegov biblijski imenjak Nemija, po dozvoli persijskog cara Artakserksa, obnavljao razorene zidove Jerusalima, naredio je majstorima da "jednom rukom rade, a u drugoj da drže mač", radi odbrane od neprijatelja koji su ih uznemiravali (Nem 4,17-18). Tako je i Nemanja morao da gradi i da brani u isto vreme, sve do kraja svoje vladavine."

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.