Draga Dimitrijević Dejanović: Zaboravljena pesnikinja i prva srpska feministkinja

Zbog svojih nepokolobljivih stavova, koji su krajem devetnaestog veka bili samo začeci i praizvor današnjih ženskih prava koje je zastupala - Draga Dejanović, rođena Dimitrijević, s pravom se naziva "prva srpska feministkinja”.

Angažovanje kroz predavanja i energično zalaganje za neophodnost obrazovanja ženske dece ova znamenita srpska pesnikinja i glumica uglavnom je usmeravala direktno na srpske majke, pokušavajući što delotvornije da im ukaže koliko je neophodno da se same "probude" i učestvuju u rešenju ovog problema. Žustro i odlučno je kritikovala ne društvo, već žene, zbog njihove pasivnosti i nespremnosti da se promene.

Svoju ljubav prema zemlji iskazivala je i kroz rodoljubivu poeziju, sa kojom je, kako navodi "Književstvo", želela da "probudi narodnu samosvest", a preko tekstova koji su štampani u "Matici" i "Mladoj Srbadiji", časopisu "Ujedinjene omladine srpske" i preko predavanja obraćala se "Srpkinjama" i "srpskim majkama", ne bi li ih pokrenula.

U duhu vremena u kome je živela i stvarala, njen poetski opus se širio i na ljubavne pesme štampane u "Danici", "Zastavi", "Javoru"... Iza nje su ostali i neobjavljeni rukopisi kao što je drama "Dioba Jakšića", pripovetku "Svećenik u Morlaku", pesma "Mučenik" i pedagoška rasprava "Mati".

Kao i mnoge žene 19. veka, njena izuzetnost se ne ogleda u slavi njenog imena, koje je maltene vremenom palo u zaborav, koliko u njenom prosvetiteljskom radu i borbi za žensku emancipaciju. Ova pionirka rođena je u Staroj Kanjiži 1840. godine u porodici imućnog advokata Živojina Dimitrijevića, zahvaljujući čemu je imala dobre uslove za život i školovanje.

Praizvorište feminizma u Srbiji

Nakon završene osnovne škole počela je da pohađa institut Vižikov u Temišvaru, ali je obolela, prema pisanju "Vikipedije", od neke očne bolesti, zbog čega je već u trinaestoj godini prekinula školovanje i sa porodicom se preselila u Stari Bečej. Školovanje  je nastavila kasnije u Pešti kod rođaka Steve V. Popovića, direktora "Tekelijanuma" (zadužbina u Pešti, osnovana sa ciljem da se u njoj školuju siromašni i najbolji srpski đaci i studenti iz svih krajeva gde su živeli Srbi). Tu se veoma mlada pridružila krugu srpske omladine i postala vatren zagovornik ženske ravnopravnosti.

Pre toga, Draga se još u 21. godini, uprkos protivljenju njene porodice, naročito oca, 1861. godine udala za učitelja Mihaila Dejanovića, ali je brak bio kratkog daha zbog njihovih različitih karaktera i učitelj se ubrzo vratio svojim roditeljima. Iste godine, ne gubeći vreme ni duh, Draga je u Pešti nastavila svoj kulturni rad i zahvaljujući svom položaju u Tekelijanijumu, upoznala neke od najznačajnijih ličnosti pokreta Ujedinjena omladina srpska, među kojima je, između ostalih, bio i Laza Kostić. Osnivači pokreta bili su Svetozar Marković, Svetozar Miletić i Vladimir Jovanović, okupljeni sa ciljem da prosvete Srbiju kroz razvoj kulture i obrazovanje.

Kontraverzni govor o ravnopravnosti muškarca i žena

Kada im se Draga priključila, postala je veliki borac za ravnopravnost polova. Odana rodoljublju i napretku, u redove Ujedinjene omladine srpske unela je novi pogled na emancipaciju žena, a umesto da uopšteno priča o potrebi da se žene osnaže, hrabro je istupila i progovorila o njihovom konkretnom položaju u Vojvodini i u Srbiji, o nerazvijenosti društva i ukorenjenim predrasudama kojih se treba otresti "radenom emancipacijom", odnosno finansijskim osamostaljivanjem žena.

Već naredne godine, objavila je svoje prve pesme, koje su pored rodoljubivih bile i otvoreno o ljubavi i ljubavnoj žudnji, u okviru kojih se nije ustručavala da opisuje i telesne čari muškarca, hrabro demonstrirajući svoju samosvesnost i slobodu izražavanja. Svojim ličnim primerom, koji se ogledao u raznim vidovima umetničkog izraza, ona je utrla put ravnopravnosti za srpske žene.

Više nego druge srpske učene žene do tada, Draga se zalagala za ostvarenje ženskih prava, pa je tako na jednoj od skupština Ujedinjene omladine srpske dala predlog da se prizna ravnopravnost između muža i žene. Ovaj predlog i njeno izlaganje pred skupštinom izazvalo je buru protivbeseda, ali ovu hrabru ženu to svakako nije omelo u njenoj daljoj borbi.

Neuspeh u glumi, uspeh u slanju poruke

Godine 1862, ubrzo po osnivanju Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, odlučila je da napusti roditeljski dom i da se posveti glumi. Međutim, koliko je kao pesnikinja bila rado čitana i prihvaćena, kao glumica je bila uglavnom nezapažena, najviše zbog , kako prenosi XXZ Magazin, izostanka glumačkog dara. No, izvorište njene želje da se posveti teatru je bilo rodoljublje i ženska prava, odnosno želja da pomogne srpsko pozorište kao patriotsku i vaspitnu instituciju u vremenu kada su glumice predstavljale retku pojavu na domaćoj sceni.

Time je odluka da se okuša u pozorišnom svetu samo bio još jedan hrabar potez sa kojim se usprotivila utvrđenim društvenim pravilima, što je, očekivano, naišlo i na otpor njene porodice. Pored glume, kratko je 1863. godine bila i član Diletantskog društva Ujedinjene omladine srpske u Beogradu, ali kako stvarno nije imala glumačkog talenta, ubrzo se povukla sa scene i posvetila književnom i pedagoškom radu.

Za pozorišne potrebe, međutim, prevela je sa nemačkog šaljive igre "Đavolasti pevač" koje je njeno Društvo izvelo 4. septembra 1863. godine kao svečanu predstavu u čast rođendana kneza Mihaila.

Za života je pisala i novinske članke povodom nekih političkih događaja, držala predavanja, slala polemičke dopise, raspravljala o uređenju srpskih škola…

Tihi kraj kratkog, burnog života

U nekom trenutku aktivističkog života odlučila je da polaže učiteljski ispit i sa dozvolom da drži predavanja, 1865. godine, vratila se u Stari Bečej, gde se zaposlila kao učiteljica i pomirila sa "odbeglim" mužem. Usledio je tih i miran period njenog života, koji je materijalno bio veoma oskudan, do te mere da nije bila u mogućnosti čak ni da plaća pretplatu na "Mladu Srbadiju" i "Maticu", što joj veoma teško pada.

Njen život nadalje samo je išao nizvodno. Prvi sin Dejan preminuo je 1867. godine, a četiri godine kasnije, 26. juna 1871. godine, tokom drugog porođaja, umire i ona. Sahranjena je u Starom Bečeju.

Malo pre smrti, 1869. godine, objavila je knjigu kratkih lirskih pesama pod naslovom "Spisi Drage Dimitrijević-Dejanović" u kojem se posebno istakao jedan stih:

- Ja sam žena, ali smem - su reči koje su ukratko sublimirale njen život i borbu za žensku emancipaciju zajedno sa porukom koju je iznela na javnom predavanju pod naslovom "Emancipacija Srpkinja":

- Učimo se umno i telesno raditi, jer kada dođe vreme, ono odsudno po nas, zapitaće nas srpstvo: A šta ste vi žene uradile za napredak naroda svog?

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.