Manastir Banjska grobna je zadužbina kralja Milutina: Podignut kraj istoimenog sela i reke

Pod obroncima planine Rogozne, nedaleko od grada Zvečana, pokraj istoimene rečice nalazi se zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina - manastir Banjska sa crkvom posvećenom Svetom Stefanu.

Pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve i spomenik je kulture od izuzetnog značaja. Kralj Milutin ga podiže kao svoju zadužbinu i mauzolej.

Sagrađen je između 1313. i 1317. godine, na temeljima još starije građevine koja je u prošlosti, za vreme kralja Uroša I, bila centar banjske eparhije. Kralj Milutin ga je bogato obdario, o čemu svedoči njegova kraljevska povelja, čime manastir postaje jedan od najvećih feudalnih poseda crkve u srednjovekovnoj Srbiji. Građen je po uzoru na Studenicu, u raškom stilu i ima izražene karakteristike srpske arhitekture XIII veka. Banjsku i Studenicu povezuje i bliskost skulpturalnih ukrasa, koji ostvaruju sintezu vizantijske i romanske koncepcije. Monumentalni enterijer čine jednobrodni naos sa kupolom, trodelni oltarski prostor, pevnice na koje se nadovezuju bočne kapele, priprata i do danas sačuvana visoka kula-zvonik, dok su fasade dekorativno ozidane tesanim kamenim kvaderima u tri boje.

Banjska je imala raskošan zapadni portal, ukrašen plastičnim predstavama od mermera. U tom ukrasu dominirala je skulptura Bogorodice sa Hristom, koja se danas nalazi u crkvi obližnjeg sela Sokolice.

Manastir je stradao nakon Kosovske bitke, a za vreme vladavine Turaka više puta je spaljivan. Usledila je stagnacija do polovine 15. veka, a zatim i petovekovno gašenje monaškog života. U 17. veku crkva je jedno vreme bila pretvorena u džamiju. Pred Drugi Svetski rat, 1939. godine, konzervirana je prvi put. Drugi put 1990. godine, da bi se 15. avgusta 2004. posle 520 god ponovo rodio monaški život, a crkva je bila osvećena od strane patrijarha Pavla.

Kada je kralj Milutin preminuo, 1321. godine u Nerodimlju, njegovo telo je preneto i sahranjeno u severnoj kapeli Banjske crkve. Vladarevo telo monasi su pred Kosovsku bitku 1389. godine preneli u Trepču, a od 1455. počiva u Sofiji u Crkvi Svete Nedelje.

Manastir Banjska je jedan od retkih manastira sa očuvanom osnivačkom poveljom - Povelja kralja Milutina manastiru Banjska. Iz nje se vidi da je prilikom osnivanja manastiru priloženo ogromno vlastelinstvo od 75 sela i 8 katuna, sa ribnjacima, vodenicama i pčelinjacima.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.