Devojčice su za Svetog Luku imale poseban zadatak: Ovo su bili najvažniji običaji u svakom srpskom domaćinstvu

Svakog 31. oktobra pravoslavni vernici proslavljaju Svetog Luku, sveca uz kojeg se vezuju brojni zanimljivi običaji i narodne priče.

Sveti apostol Luka bio je jedan od sedamdesetorice apostola i sledbenika Isusa Hrista, a ujedno i jedan od četiri jevanđelista. O značaju ovog praznika i njegovom mestu u narodnoj tradiciji govorila je za naš portal etnolog Vesna Marjanović.

Preporučujemo

Ko je bio Sveti Luka?

Sveti Luka je rođen u sirijskoj Antiohiji, u neznabožačkoj porodici. Još kao mladić izučio je grčku filozofiju, medicinu i slikarstvo. Tokom zemaljskog života Isusa Hrista imao je priliku da ga lično upozna, da sluša njegovo učenje i prisustvuje čudesima o kojima kasnije svedoče sveta pisma.

Prihvativši hrišćansku veru i Hristovo učenje, Luka je bio ispunjen božanskom mudrošću i postao jedan od sedamdesetorice apostola koji su širili Jevanđelje po svetu.

Nakon Hristovog vaskrsenja, dok je s Kleopom putovao u Emaus, ukazao mu se vaskrsli Gospod. Kada je Sveti Duh sišao na apostole, Luka se vratio u Antiohiju, gde je postao saradnik apostola Pavla i zajedno s njim propovedao veru širom Rimskog carstva.

Oko 60. godine napisao je svoje poznato Jevanđelje - Sveto Jevanđelje po Luki, treće po redu u Novom zavetu. U to vreme nastala su i Dela apostolska, koja predstavljaju dragoceno svedočanstvo o životima prvih hrišćana i nastanku Crkve.

Posle mučeničke smrti apostola Pavla, Luka je nastavio sam da propoveda po Italiji, Dalmaciji, Makedoniji i drugim delovima Balkana.

Jedan od najznačajnijih doprinosa Svetog Luke jeste utemeljenje hrišćanskog ikonopisa. Smatra se da je naslikao prve ikone Presvete Bogorodice, kao i ikone apostola Petra i Pavla. Zbog toga se i danas poštuje kao zaštitnik slikara i ikonopisaca.

Preminuo je u 84. godini života. Prema predanju, neznabošci su ga obesili o maslinu u Tebi zbog njegove vere u Hrista. Njegove mošti kasnije su prenete u Carigrad za vreme cara Konstancija, sina cara Konstantina.

Običaji i verovanja za Lučindan

Kult Svetog Luke naročito se učvrstio među Srbima u vreme despota Đurđa Brankovića, koji je preneo njegove mošti u crkvu Svetog Uspenja u Smederevu. Kasnije su prenete u Kupinovo u Sremu, a zatim im se gubi trag.

Lučindan je u narodnom kalendaru označen kao važan dan – smatra se granicom između jeseni i zime. Postoji i stara izreka: "Sveti Luka - sneg do kuka", koja ukazuje na dolazak hladnijeg vremena.

Praznik se obeležava kao dan zdravlja i blagostanja. U nekim krajevima verovalo se da Sveti Luka "čuva od vukova", pa su domaćini tog dana vezivali vrpce oko torova da vukovi ne mogu da napadnu stoku.

Za Lučindan su se u prošlosti održavale i ovnovske svadbe, običaj poznat širom Srbije. Nekoliko sedmica pre praznika ovnovi su se razdvajali od ovaca, a na sam dan Svetog Luke organizovane su gozbe na kojima su se ponovo spajali. Devojčice su, prema verovanju, jahale ovnove pre nego što ih domaćin pusti među ovce - da bi se naredne godine ojagnjilo više ženskih jagnjadi.

Lučindan je u narodu poznat i kao zaprešni dan, pa se tog dana nisu obavljali teški fizički poslovi.

Ovaj praznik mnoge porodice slave kao svoju krsnu slavu, a u pojedinim mestima obeležava se kao zavetina. Sveti Luka je i zaštitnik pojedinih zanata - mesara, ćevabdžija i kobasičara, koji ga slave kao svog patrona. Njegovo ime s ponosom nose i vatrogasci, posebno pripadnici dobrovoljnog vatrogasnog društva u Zemunu.

(Ona.rs)