Da li znate šta je "oglavlje"? Mlade podložne uroku štitile su se uz pomoć nakita od nečastivih sila

Istoričarka Dijana Vasiljević objašnjava simobliku nevestinskog nakita s početka 20. veka

Na društvenim mrežama često mogu da se vide različite istorijske fotografije koje zbog svoje neobičnosti i simbola privuku veliku pažnju.

Upravo jedna takva je i slika žene sa neobičnim ukrasom na glavi, za koju u opisu stoji da je u pitanju stari srpski nakit uslikan u Popovom Polju (Istočna Hercegovina), negde u periodu između 1900-1903. godine.

Preporučujemo

Fotografija je navodno izložena u Nacionalnom muzeju Bosne i Hercgovine, a na internet je postavljena na Fejsbuk stranici "Koštana".

Ovaj veoma intrigantan modni detalj sa samog početka 20. veka izazvao je veliku pažnju, zbog čega smo pitali istoričarku Dijanu Vasiljević da nam objasni o čemu se tačno radi i koja je njegova uloga.

Kako kaže, na fotografiji vidimo karakterističan nakit pod nazivom oglavlje, koji spada u nevestinski nakit, koji su koristile mlade na dan ceremonije venčanja.

- Kao najizrazitija obeležja bračnog stanja izdvajaju se oglavlje i prsten. Na dan venčanja nevesta je stavljala nevestinsko oglavlje, da bi ga istog dana ili sutradan zamenila oglavljem udate žene - otkriva istoričarka.

Međutim, status neveste se tu ne završava, nego traje do rođenja prvog deteta.

- Tokom života, ona će nositi dva oglavlja. U svečanim prilikama nevestinsko, koje je donela sa sobom u bračnu zajednicu, a običnim danima oglavlje udate žene, ali s nešto više nakita nego kasnije. Rođenjem prvog deteta, kada pred očima zajednice ona zvanično osvaja status žene, nevestinsko oglavlje se potpuno gubi, a stalno oglavlje postaje odgovarajuće oglavlje udate žene - objašnjava istoričarka.

Uloga nakita u narodnom životu se ne svodi samo na to da ulepša osobu koja ga nosi, nego se upotrebljava kao simboličko obeležje društvenog položaja, staleža, religiozne pripadnosti, kao i prelaznih i prolaznih statusa u toku životnog ciklusa pojedinca.

- Kada govorimo o ceremoniji sklapanja braka, koja obuhvata tri faze i tri statusa, nevestinski nakit zauzima značajno mesto jer nam time pokazuje da on ima tri značenja: obeležje statusa, odnosno bračnog stanja, obeležje ekonomske moći i zaštitu - ističe Vasiljevićeva i dodaje da je prsten druga, znatno jasnija oznaka: - Prvi prsten devojka je dobijala na dan proševine i stavljala ga na domali prst, što propisuje i Stari zavet, jer se verovalo da iz njega ide jedna žila pravo u srce. Prstenom se venčavalo, a zatim je nošen celog života kao simbol večne odanosti, ljubavi i međusobnog predavanja.

Obeležje ekonomske moći najviše se ogledalo u nakitu za vrat i grudi, posebno onom koga su činili nanizi novca. Oni predstavljaju vidan deo miraza koji je otac, prema mogućnostima, spremao za ćerku.

- Kada govoromo o ritualnom statusu mlade i mladoženje u svadbenoj ceremoniji, ona najviše proističe iz verovanja da su u tom prelaznom trenutku izloženi pojačanom delovanju zlih sila, da su podložni uroku. Zbog toga su često bili snabdeveni moćnim apotropejima koji su najviše koncentrisani u nakitu, a posebne natrpirodne moći su pripisivane zlatu, srebru, dragom i poludragom kamenju, koje ih čuvaju i od najopasnijih uroka i zlog pogleda - otkriva istoričaraka.

Kada je reč o poreklu i izdradi nakita, koji su nosili stanovnici moravske, dinarske i jadranske regije, bila je zastupljena izrada majstora iz radionica sa područja Kosova i Metohije gde se uglavnom radio filigran, ali i nakit orijentalno-mediteranskog oblika.

- Bilo je dosta metalnog nakita izrađenog u tehnikama livenja, presovanja, iskucavanja i filigrana. Do početka XX veka bile su poznate radionice "zlatara" u kojima se proizvodio nakit za seosku populaciju, u više mesta Srbije (npr. Pirot, Leskovac, Užice) i Crnoj Gori (najpoznatiji je bio Kotor). Majstori i trgovci raznosili su robu u raznim pravcima i daleko od mesta proizvodnje. Iz tih razloga i usled opštih kulturnih prilika na širokom prostoru Balkanskog poluostrva, srodnog nasleđa i izvora uticaja, isti ili slični proizvodi nalaze se u raznim i međusobno udaljenim mestima. Postoje, međutim, i značajne regionalne razlike uslovljene poreklom i sastavom stanovništva, religijom i običajima, kulturnim uticajima i drugim činiocima - zaključuje Vasiljevićeva.

(Ona.rs)