Na današnji dan formiran je Crveni krst Srbije: Kako je čuveno međunarodno društvo osnovalo "školu za nudilje"

Šestog februara po novom, odnosno 25. januara po starom kalendaru, 1876. godine, u Dvorani beogradske opštine, osnovano je Srpsko društvo Crvenog krsta. Na čelu društva koje je formirano na inicijativu dr Vladana Đorđevića, uglednog vojnog lekara, za prvog predsednika izabran je mitropolit Mihajlo Jovanović, a Upravu je činilo nekoliko viđenijih građana tadašnje Srbije.

Nakon izbora, Glavni odbor obratio se Proglasom narodu, izlažući svoje ciljeve i dužnosti Društva, pozivajući građane da se upišu u članstvo i osnuju pododbore u celoj zemlji, a prvi zadatak novoosnovanog Društva bio je zbrinjavanje izbeglica koje su navirale u Srbiju nakon Hercegovačkog ustanka. U godini osnivanja, Srpsko društvo Crvenog krsta okupilo je oko 2000 članova i osnovalo je 35 pododbora u zemlji.

Iste godine, 24. marta, Srpsko društva Crvenog krsta Kneževine Srbije pristupilo je Ženevskim konvencijama, a već 11. juna 1876. godine Međunarodni komitet Crvenog krsta priznao je Srpsko društvo Crvenog krsta.

Srpski narod ima ukorenjenu tradiciju brige i nege o bolesnima i nemoćnima. Prvi pisani dokumenti o bolnicama, lečenju, bolesnicima, nezi i negovateljima je Hilandarski tipik Svetog Save, dok su prve bolnice formirane pri manastiru Studenica kod Raške i Dečanska bolnicu pri manastiru Pantokrator u Carigradu, koja je bila rasadnik medicinskih znanja i veština onog vremena na Balkanu. Obe je podigao Sava Nemanjić.

U srednjovekovnoj Srbiji je niklo desetak bolnica pri manastirima u kojima su se negom bavili obučeni i priučeni monasi, da bi osnivanjem građanskih bolnica poslove negovanja polako preuzele žene koje su delovale i u porodicama. Najraniji simbol "sestrinstva" kod nas je, naravno, lik Kosovke devojke koja vida rane srpskim junacima, a koji su sledile mnoge žene i devojke našeg naroda u vreme balkanskih i svetskih ratova i drugih velikih nesreća.

Fenomen koji je snažno uticao na razvoj sestrinstva na našim prostorima su bile misije lekarki i medicinskih sestara iz inostranstva koje su došle u Srbiju. Među njima su se isticale Klara Štrucenger iz Švajcarske, Flora Sands iz Engleske (bolničarka i oficirka srpske vojske za vreme Prvog svetskog rata), fenomenalna Elzi Ingels, Izabel Ros...

Po Srbiji su kao pečurke nicale takozvane “škole za čuvarice zdravlja”, sve dok nije formirana prva zvanična medicinska škola na Zvezdari u Beogradu 1921. godine. Nazvana "Škola za nudilje", podignuta je angažovanjem Društva crvenog krsta iz Ženeve i Društva crvenog krsta iz Beograda, a na predlog dr Ridera, šefa američke misije. Osnovana je radi edukacije naših medicinskih kadrova, koji bi zamenili medicinske sestre iz inostranstva po njihovom odlasku iz zemlje.

Prva direktorka škole bila je Engleskinja Mis Edit Njutn, učenica Florens Najtingejl.

Škola za nudilje bila je provobitno smeštena na spratu u Ulici Kralja Milutina br. 71, a deo časova održavan je u Birčaninovoj ulici br. 9. U novu zgradu u Deligradskoj ulici br. 31, škola se uselila sedmog juna 1923. Svečano je otvorena u prisustvu patrijarha i predstavnika Crvenog krsta.

U početku, školovanje je trajalo dve i po godine. Za prijem kandidatkinje su morale da imaju završena najmanje četiri razreda gimnazije, da su zdrave i "snažne", da imaju lekarsko uverenje o zdravlju, položen prijemni ispit iz pismenih sastava i da nisu mlađe od 18 niti starije od 30 godina.

Kandidatkinje su morale da budu devojke ili udovice bez dece. Uz molbu pri upisu u Školu morale su da prilože i uverenje o vladanju i dokaze šta su do sada radile. Aktom koji je Ministarstvo narodnog zdravlja donelo 1. juna 1921, svim svršenim učenicama obezbeđeni su stalna služba, plata, dodaci, kao i pravo na penziju.

Škola je kasnije trajala četiri godine i bila je organizovana po internatskom tipu, a upisivana je sa 18 godina starosti i završenih osam razreda tadašnje gimnazije. Učenice su nosile propisanu uniformu kao obeležje profesije, a svršenim učenicama je, uz diplomu, pripadao i broš izuzetne izrade sa likom Kosovke devojke kao znak pripadnosti profesiji.

Prvi predavači u Školi za nudilje bili su sa Medicinskog fakulteta, uz lekare Vojne bolnice i Centralno-higijenskog zavoda. Eminentna imena iz medicinskih i drugih nauka - Kostić dr Aleksandar, Ambrožić dr Matija, Kostić dr Smilja, Milošević dr Sima, Nižetić dr Zdravko, Belić dr Aleksandar, Ružičić dr Uroš, Vujić dr Petar, Todorović dr Kosta, Kosanović dr Bogdan, Pirc dr Bojan, Ristić dr Vojislav... i mnogi drugi, kako navodi RTS u tekstu "Sestrinstvo – hrabrost i plemenitost kroz istoriju".

Prva klasa učenica koja je diplomirala u junu 1924. godine ujedno je bilo i prvih 18 profesionalnih medicinskih sestre u zemlji. Tim povodom u Glasniku Društva Crvenog krsta je objavljeno: „Na dan 28. juna 1924. godine diplomiralo je prvo kolo od 18 nudilja. Većim delom raspoređene su u sanitetske ustanove u Južnoj Srbiji, dve su poslate o trošku Rokfelerove fondacije u Ameriku, a jedna o trošku Lige u Englesku radi usavršavanja".

Ova generacija sestara radila je u timu zajedno sa lekarima u novonastalim antituberkuloznim dispanzerima, antimalaričnim stanicama, školskim poliklinikama i zubnim ambulantama. Istovremeno su imale i težak zadatak širenja opšte zdravstvene kulture u narodu.

Škola za nudilje nastavila je sa obrazovanjem medicinskih sestara sve do školske 1949/50. godine, kada se spojila sa Srednjom medicinskom školom iz Marulićeve ulice.

Posle Drugog svetskog rata nikle su i druge brojne medicinske škole u većim gradovima širom Srbije, a 1952. godine otvorena je Viša škola za medicinske sestre Crvenog krsta Jugoslavije, da bi se 1958. godine osnovala Viša medicinska škola kao samostalna institucija kojoj je, l973. godine, pripojena Viša škola za medicinske sestre Crvenog krsta Jugoslavije.

O ovim heroinama pojedinačno nema mnogo podataka, osim dragocenih beleški o onima koje su svojim radom zaslužile najviše prinanje u ovoj oblasti, medalju "Florens Najtingejl" koju je dodeljivao Crveni Krst. Među njima su Anka Đurović, Ljubica Luković, Bosa Ranković i druge. Posebno mesto u ovoj istoriji zauzima i lik Nadežde Petrović, srpske slikarke ali i dobrovoljne bolničarke u Prvom, Drugom balkanskom i Prvom svetskom ratu. Ona je takođe jedna od bolničarki koja je izgubila život spasavajući druge, preminuvši od pegavog tifusa 1915.godine.

Tu su, naravno, i bolničarke iz NOB-a i narodne heroine kao što su Marija Bursać, Ravijojla Janković, Nada Matić, Vera Miščević i Savka-Saša Javorinova. Na zidu stare Vojne bolnice u Beogradu, iako stoje imena i prezimena poginulih lekara, nema imena nijedne od 691 bolničarke niti medicinske sestre koje su bile borci tih jedinica.

(Ona.rs)

Pošaljite nam Vaše snimke, fotografije i priče na broj telefona +381 64 8939257 (WhatsApp / Viber / Telegram).

Povezane vesti

Ona.rs zadržava sva prava nad sadržajem. Za preuzimanje sadržaja pogledajte uputstva na stranici Uslovi korišćenja.