Artemizija Đentileski: Nasilje je obeležilo njenu umetnost, a feminizam njenu jedinstvenu snagu

Artemizija se smatra feminističkom slikarkom, a mnogi istoričari umetnosti njen značaj za žene u umetnosti upoređuju sa Fridom Kalo

Ona je jedna od najpoznatijih slikarki iz 17. veka i možda jedna od najslavnijih slikarki generacije posle Karavađa.

Italijanska slikarka Artemizije Đentileski je bila jedna od prvih umetnica koja je stekla priznanje u doba baroka i definitivno je danas najzastupljenija ličnost 17. veka, ne samo zbog svojih umetničkih dostignuća već i zbog kontroverzi koje su pratile njen život. Zbog mnogih drugih dela koja su u središte smestila žene i njihovu vizuru, Artemizija se smatra feminističkom slikarkom, a mnogi istoričari umetnosti njen značaj za žene u umetnosti upoređuju sa Fridom Kalo.

Preporučujemo

Kako je umetnica ispred svog vremena, pram pisanju "Wide walls" njen rad i biografija su predstavljeni u mnogim novijim publikacijama, iako je ponekad teško napraviti razliku između činjenica o Artemisiji Đentileski i onih izmišljenih elemenata i mitskih narativa koji su utkani oko njene ličnosti.

Ono što je nesporno - bila je jedna od prvih umetnica koja se zalagala za prava žena i koja je utrla put budućim feminističkim autorkama. Njeni snažno originalni tretmani mitsko-herojskih ženskih subjekata radikalno odstupaju od tradicionalnih interpretacija istih tema.

Biografija i kontroverze

Artemizija Đentileski je rođena u Rimu u poslednjoj deceniji 16. veka (8. jul 1593). Bila je ćerka poznatog slikara Oracija Đentileskija, pod velikim uticajem Karavađovog slikarskog stila koji je postao dominantan i u delu Artemizije, u njenom visoko naturalističkom portretisanju figura, dramskih scena i upotrebi tehnike "chiaroscuro".

Sa 15 godina se bavila profesionalnim radom i bila je prva žena slikar koja je postala član "Accademia di Arte del Disegno" u Firenci i to je bio veliki uspeh u to vreme kada su studije umetnosti bile nedostupne ženama. Prema pisanju Vikipedije, imala je međunarodnu klijentelu. Svojim veoma prepoznatljivim stilom brzo je stekla pohvale među svojim savremenicima, ali su tokom istorije njena umetnička dostignuća obično bila u senci traume koju je doživela usled silovanja i krivičnog procesa koje je zatim usledilo.

U vekovima nakon njene smrti postala je feministička legenda. Njen uspeh kao slikarke i rane tendencije osnaživanja žena u njenim radovima često su isticani više od umetničkog kvaliteta i estetske vrednosti njenih slika. Aremizija je sama sebi bila inspiracija i muza.

Umetnost Artemizije Đentileski

Kada je u pitanju umetnost Artemizije Đentileski, prve asocijacije su one snažne ženske protagonistkinje često inspirisane likovima iz Biblije. U patrijarhalnom društvu sa vrednostima u kojima dominiraju muškarci, žene koje je Đentileski prikazala u svojim delima su bile - neortodoksne, prevazilazeći sve stereotipe o rodnim ulogama u to doba.

Često nasilne scene koje je slikala prikazuju snažne, energične žene, nekad ratnice, nekad žrtve, ali nikada delikatne, idealizovane, senzualne figure. Njene snažne ženske protagonistkinje, poznate po krvi i nasilju, često se tumače, kao i njen opus u celini, kao osveta za silovanje i traumatično iskustvo koje je preživela.

Agostino Tasi, čovek odgovoran za seksualni napad na ovu umetnicu, bio je kolega njenog oca Orazija i njen tutor. Tasi je dva puta bio u zatvoru zbog sličnih zločina, pre nego što ga je procesuirao Artemisijin otac.

Ona je imala samo 18 godina ali je rizikovala sve što je do tog trenutka ostvarila i tužila je svog zlostavljača. Iako je dokazano da ju je učitelj zlostavljao, sudija je naredio da se umetnica podvrgne mučenju, kako bi dokazala da govori istinu, a Tasi uprkos presudi, zahvaljujući uticajnim prijateljima nikada nije odslužio kaznu.

Od tada, na autoportretima sebe je prikazivala kao snažnu ženu, ali je umesto mača, koji odseca glavu, držala slikarsku četkicu. Ovaj incident je kasnije postao ključna polazna tačka kada je u pitanju razumevanje Đentileskinih umetničkih dela, a takođe je pokrenuo feministički pogled na njenu umetničku praksu.

Kapitalna dela Artemizije Đentileski

Đentileskina četrdesetogodišnja karijera može da se podeliti na nekoliko važnih perioda, od ranih radova u radionici njenog oca do onih dela stvorenih u Engleskoj pre građanskog rata.

Revolucionarna i buntovna u početku, njena praksa u drugom delu karijere uglavnom je opisivana kao "ženstvenija" i senzualnija, pa samim tim i ne toliko uzbudljiva za one koji su u slikama tražili ispoljavanje ličnih uznemirujućih iskustava umetnika.

Jedno od najprepoznatljivijih ranih dela je "Judita odsecanja glave Olofernu", slika koja prikazuje obezglavljivanje asirskog generala, scenu koja se nalazi u jednoj od apokrifnih knjiga Starog zaveta. Ovaj komad se često poredi sa Karavađovim delom, posebno u prikazu Juditi. Iako je jasno da je bila pod uticajem Karavađovog stila, njene ženske figure su oličenje osnažene ženstvenosti, a ne pasivni posmatrači kao u Karavađovoj verziji iste scene.

Druge poznate slike iz ovog perioda su Judita i njena sluškinja, Venera koja spava i serija autoportreta.

Tokom drugog dela karijere njeni radovi su postali graciozniji i samosvesniji. Ovu promenu stila mnogi teoretičari objašnjavaju kao rezultat Artemisijinog priznanja u umetničkim krugovima i što nije više bila prinuđena da se "takmiči" sa svojim muškim vršnjacima. Iz perioda njene umetničke zrelosti najpoznatije slike su "Bogorodica sa detetom sa brojanicom" i "Suzana i starešine".

Činjenice i fikcija

Nakon smrti pedesetih godina 17. veka, Đentileski je potonula u zaborav. Na desetine njenih slika je izgubljeno, a mnoge se nalaze u privatnim kolekcijama, bez ikakvog traga da pripadaju ovoj slikarki.

Tek sedamdesetih godina našla je svoje mesto u udžbenicima istorije umetnosti, a prvu, doduše malu, izložbu dobila je 1981. godine u Firenci. Zato su njen život, uključujući traumu silovanja, suđenje i prisilni brak, postale su često istražene teme u mnogim izmišljenim i nefikcionalnim delima.

Ono što je interesantno je da je bila prijateljica Galilea Galileja jer su oboje imali veze sa dvorom Velikog vojvode u Firenci i bili su članovi Accademia del Disegno. Zapravo kad je vojvoda Kozimo II de Mediči, uklonio "Juditu" iz svoje galerije, jer mu je bilo suviše mučno da je gleda tek nakon intervencije Galileja slika se našla pred publikom.

Još jedna zanimljivost je da su, pre ponovnog otkrivanja njenog opusa početkom 20. veka, mnoge njene slike pripisivane njenom ocu, a njena čuvena slika "Judita ubija Oloferna" bila je u posedu Kozima II di Medičija koji ju je sakrio od pogled jer ga je smatrao zastrašujućim.

Iako je Artemizijana umetnost posle njene smrti bila zanemarena i zaboravljena, i trebalo je da prođu dva veka pre ponovnog otkrivanja njenog opusa, istorijski i umetnički značaj Artemizije Đentileski ne može da se porekne. Na kraju krajeva, bila je jedna od vodećih slikara svog vremena, samouverena i samosvesna o svom ličnom životu i svojoj umetnosti.

Ali tek nedavno je postala jedan od najvažnijih feminističkih uzora, osoba predstavljena u mnogim popularnim delima romanopisaca i filmskih stvaralaca, prepoznata izvan zatvorenih krugova naučnika i istoričara umetnosti.

(Ona.rs)